Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ

                                                                                     Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ

• Οι Άραβες, που αποτελούν φύλο Σημίτικης καταγωγής, σημειώνουν εντυπωσιακή όσο και απροσδόκητη άνοδο κατά τον 7ο μ.Χ αιώνα. Προερχόμενοι από μια άνυδρη και γεμάτη ερήμους αφιλόξενη χώρα, δεν είχαν ούτε τη γεωργική ανάπτυξη ούτε την ευμάρεια γειτονικών λαών. Η κοινωνική τους οργάνωση ήταν στο επίπεδο της φυλής, που έπαιζε κυρίαρχο ρόλο στην ζωή τους.

• Σύμφωνα με την Ισλαμική πίστη, οι Άραβες κατάγονταν από την ένωση του Αβραάμ με τη δούλη τουΆγαρ. Καθώς η νόμιμη σύζυγος του Αβραάμ, η Σάρα ήταν στείρα, τον προέτρεψε να κοιμηθεί με την Άγαρ για να αποκτήσει παιδί. Από αυτό το σμίξιμο προήλθε ο Ισμαήλ. Όταν όμως αργότερα η Σάρα κατάφερε να μείνει έγκυος, έφερε στον κόσμο τον Ισαάκ, που υπήρξε ο πρόγονος των Εβραίων. Αυτό είχε ως συνέπεια την δυσανασχέτηση της Σάρας απέναντι στη δούλη και το νόθο γιο. Έτσι ο Αβραάμ για να τους προστατεύσει, τους οδήγησε στην έρημο, όπου τους εγκατέλειψε σε μια όαση, αφήνοντάς τους τρόφιμα.
• Η νότιος Αραβία, εμπορεύονταν λιβάνι και μύρο τα οποία ήταν απ’ τα πλέον πολύτιμα εμπορεύματα του αρχαίου κόσμου. Έτσι η περιοχή ευημερεί.
• Η υπόλοιπη Αραβία παραμένει άνυδρη και φτωχή. Σ’ αυτήν κατοικούν οι νομάδες Βεδουίνοι που αποτελούσαν αυστηρά πατριαρχικές ομάδες, όπου η φυλή έπαιζε τον κυρίαρχο ρόλο. Η φτώχεια της περιοχής δεν επέτρεπε ταξικές διαιρέσεις κι ο Σεΐχης ανακηρύσσονταν με τη συναίνεση της φυλής, χωρίς ο τίτλος του να είναι κληρονομικός. Η λεηλασία και η βεντέτα ήταν συνηθισμένες πρακτικές μεταξύ των φυλών. Οι Βεδουίνοι αν και περιφρονούσαν τους κατοίκους των οάσεων, εντούτοις ήταν δεμένοι με σχέσεις εξάρτησης μ’ αυτούς. Έτσι πολλές φορές συνάπτονταν συμμαχίες μεταξύ τους.
• Η Μέκκα ήταν σταθμός καραβανιών και σ’ αυτήν υπήρχε ο πιο σημαντικός ναός της Καάμπα, χτισμένος σε ένα βράχο μετεωριτικής προέλευσης. Αρχικά ο ναός ήταν αφιερωμένος στον θεό του Αβραάμ αλλά αργότερα διαδόθηκε η πίστη στα πνεύματα.

• Με τη διάδοση του χριστιανισμού πέφτουν οι πωλήσεις του λιβανιού, καθώς μία από τις κύριες χρήσεις του ήταν κατά την καύση των νεκρών. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος της παρακμής της νότιας Αραβίας,έτσι το 525 μ.Χ, οι σύμμαχοι του Βυζαντίου Αιθίοπες εισβάλουν και καταστρέφουν την Υεμένη. Ωστόσο το 570 μ.Χ οι ίδιοι αποτυγχάνουν σε εκστρατεία κατά της Μέκκας.
• Το 575 μ.Χ ακολουθεί η εισβολή των Περσών και η μετατροπή της νότιας Αραβίας σε Πέρσικη σατραπεία για τα επόμενα 50 χρόνια.

• Στον βορρά υπάρχει το κράτος των Γασσανιδών, λαού που προέρχονταν από τις ερήμους της νότιας Αραβίας, στα εδάφη τους περιλαμβάνονταν την ενδοχώρα της Ιορδανίας και της Συρίας. Στο θρήσκευμα είναι χριστιανοί μονοφυσίτες και το κράτος τους είναι υποτελές του Βυζαντίου. Με κάποια επιχορήγηση προστατεύουν τα νότια σύνορά του.
• Το γειτονικό κράτος των Λαχμιδών παίζει ακριβώς τον ίδιο ρόλο για την Πέρσικη αυτοκρατορία. Αυτοί είναι χριστιανοί νεστοριανοί. Ανάμεσα στις δύο φυλές και τα κράτη τους υπάρχει άσβεστο μίσος και βρίσκονται σε διαρκή πόλεμο μεταξύ τους.
• Ωστόσο όταν τα δύο βασίλεια του βορρά πέφτουν σε παρακμή, η Μέκκα των Κορεϊσιτών, με το ανθηρό της εμπόριο ευημερεί.

• Το 570 μ.Χ γεννιέται στη Μέκκα ο Μωάμεθ, που άνηκε σε κλάδο της άρχουσας τάξης των Κορεϊσιτών. Άρχισε

  

  ΜΩΑΜΕΘ

  το κήρυγμα του σε μια περίοδο ευημερίας και κοινωνικών αλλαγών. Όμως ο πλούτος επιφέρει διαφθορά, χαλάρωση των ηθών, διάβρωση των κοινωνικών δεσμών και μεγάλες ταξικές διαφορές.

• Το 610 μ.Χ εμφανίζεται στο Μωάμεθ ο Αρχάγγελος Γαβριήλ και ανάμεσα σε άλλα προτρέπει σε αναμόρφωση των ηθών και σε ελεημοσύνη προς τους φτωχούς. Ο θεός εμφανίζεται τιμωρός και ελεήμων ενώ βασική αρχή του Ισλάμ αποτελεί «η υποταγή στη θέληση του θεού». Έτσι αρχίζει το κήρυγμα του Μωάμεθ, αρχικά στον στενό του κύκλο. Έπειτα το κήρυγμα του βρίσκει απήχηση σε δυσαρεστημένα μέλη των κατώτερων γενών και στα κατώτερα στρώματα (δούλους, φτωχούς) αλλά και σε φιλόδοξους νέους από διακεκριμένες οικογένειες πρόθυμους για κοινωνική αλλαγή. Από τις κύριες προτάσεις είναι η επιβολή Ζακάτ, δηλαδή ετήσιου φόρου 2,5% από το περίσσευμα του πλούτου των οικονομικά εύρωστων προς τους φτωχούς. Στο Ισλάμ δεν υπάρχει σαφής διάκριση μεταξύ κοσμικών και θρησκευτικών ζητημάτων.
• Το 622 μ.Χ πραγματοποιείται η έξοδος του Μωάμεθ από την Μέκκα στη όαση Γιαθρίμπ, που αργότερα μετονομάστηκε Μεδίνα. Από εκεί οι άνθρωποι του Μωάμεθ ξεκινούν επιδρομές εναντίον των καραβανιών των διωκτών τους Κορεϊσιτών. Στην μάχη του Μπαντρ που ακολουθεί οι οπαδοί του Ισλάμ κατατροπώνουν τους Μεκκανούς.
• Το 627 μ.Χ 10.000 Μεκκανοί βαδίζουν ενάντια στην Μεδίνα, όμως οι υπερασπιστές της τελευταίας ανοίγουν τάφρο και την υπερασπίζονται επιτυχημένα. Όταν οι οπαδοί του Ισλάμ μαθαίνουν πως κάποιοι Εβραίοι είχαν συνεργαστεί με τον εχθρό, σφάζουν τους άντρες και πουλάνε δούλους τις γυναίκες και τα παιδιά. Στη συνέχεια οι Βεδουίνοι της Χετζάζης απομακρύνονται από τη Μέκκα και συνεργάζονται με τη Μεδίνα, η οποία ελέγχει πλέον τους εμπορικούς δρόμους. Έτσι οι 2 πόλεις συνάπτουν ειρήνη.
• Το 630 μ.Χ 10.000 οπαδοί του Ισλάμ βαδίζουν εναντίον της Μέκκας και την καταλαμβάνουν εύκολα. Οι κάτοικοι της πόλης προσχωρούν στη νέα θρησκεία και μοναδική τους επιβάρυνση είναι το Ζακάτ. Στη συνέχεια οι Βεδουίνοι προσχωρούν με τη σειρά τους στο Ισλάμ και καταβάλουν το Ζακάτ με αντάλλαγμα την ανεξαρτησία τους. Έτσι για πρώτη φορά το μεγαλύτερο μέρος της Αραβίας είναι ενωμένο.
• Το 632 μ.Χ ο Μωάμεθ πεθαίνει, αφού προηγουμένως ορίζει υπεύθυνο της δημόσιας λατρείας τον παλιό του φίλο και πεθερό Αμπού Μπακρ.

• Το θάνατο του Μωάμεθ ακολουθούν οι σχηματισμοί ανταγωνιστικών κομμάτων, που μετά από συμβιβασμό επιλέγουν για τη θέση του χαλίφη τον Αμπού Μπάκρ. Αυτός για 2 χρόνια (έως το 634 μ.Χ) αγωνίζεται να επιβάλει την εξουσία του Ισλάμ στις αραβικές φυλές, που διατείνονταν πως είχαν δώσει όρκο πίστης στο πρόσωπο του Μωάμεθ και όχι στην ιδεολογία του Ισλάμ.
• Όταν πεθαίνει ο Μπακρ το διαδέχεται ο Ομάρ Ιμπν αλ Χατάμπ, που υπήρξε στενός σύντροφος του Μωάμεθ. Αυτός θα ξεκινήσει Τζιχάντ κι έτσι:

• Το 635 μ.Χ οι Ισλαμικές δυνάμεις θα καταλάβουν τη Βυζαντινή Δαμασκό μετά από εξάμηνη πολιορκία. Έπειτα 25.000 άραβες θα νικήσουν διπλάσιο αριθμητικά βυζαντινό στρατό. Κατόπιν πέφτουν οι Συριακές πόλεις Αντιόχεια και Χαλέπι.
• Το 637 μ.Χ πέφτει η Ιερουσαλήμ. Τον ίδιο χρόνο στην αλ Καντισίγια καταβάλουν το στρατό των Σασσανιδών κι έπειτα καταλαμβάνουν την πρωτεύουσα τους Κτησιφώντα. Ακολουθούν τα πέρσικα οχυρά Ισπαχάν, Νιχαβάντ, Εκβάντανα στη Μηδία και η γενέτειρα των Σασσανιδών Ιστάχρ. Σε λιγότερο από μια δεκαετία οι Άραβες θα έχουν φτάσει στις Ινδίες.
• Οι λόγοι της ταχείας εξάπλωσης των Αράβων μπορούν να συνοψιστούν στους εξής λόγους:

1. Στην πολεμική ικανότητα και την τακτική των αστραπιαίων επιθέσεων των Αράβων.
2. Στην εξάντληση των 2 αυτοκρατοριών, Σασσανιδών και Βυζαντίου, από τις μακροχρόνιες μεταξύ τους συγκρούσεις.
3. Στην μειωμένη νομιμοφροσύνη των πολιτών των εδαφών που καταλάμβαναν, λόγω της σκληρής μεταχείρισής τους από τις αυτοκρατορικές κυβερνήσεις. Ακολούθως η έλξη που ασκούσε πάνω τους το Ισλάμ, λόγω της απαλλαγής τους από τα βάρη.
4. Για τους αραβικούς πληθυσμούς ειδικά, η υπόσχεση για μερίδιο από τη λεία.

• Το 642 μ.Χ Όλη η Αίγυπτος περνάει στα χέρια των Αράβων και πλήθος κόσμου τους υποδέχεται σαν ελευθερωτές. Σημαντική υπήρξε η διαμάχη που είχε ξεσπάσει μεταξύ του Βυζαντίου και του τοπικού Κόπτη Πατριάρχη. Το πέρασμα στη μουσουλμανική κυριαρχία έγινε στις περισσότερες περιπτώσεις ομαλά. Ο κόσμος δεν υποχρεώνονταν να ενταχθεί στο Ισλάμ και μπορούσε να διατηρεί τους δικούς του νόμους. Επίσης η φορολογία ήταν σε γενικές γραμμές μικρότερη, ενώ οι τοπικοί διοικητές παρέμειναν στις θέσεις τους υπό επιτήρηση. Επίσης οι νόμοι εφαρμόζονταν με αυστηρότητα.
• Το 644 μ.Χ ο Ομάρ δολοφονείται από έναν Πέρση δούλο.

• Ο Ομάρ από την κλίνη του θανάτου ορίζει διάδοχο τον Οσμάν

• Υπό τον Οσμάν η αυτοκρατορία επεκτείνεται ακόμα περισσότερο σε Αρμενία, Μικρά Ασία, Βακτηριανή και κεντρική Ασία.
• Επίσης ο Οσμάν αυξάνει πολύ τον προσωπικό του πλούτο και ευνοεί τους συγγενείς του. Γενικότερα ο πλούτος επιφέρει διαφθορά και εύκολο τρόπο ζωής. Η λιτότητα των πρώτων ημερών παραμερίζεται.
• Το 655 μ.Χ ξεκινά η πρώτη εξέγερση στην Κούφα, κοντά στον Κτησιφώντα κι ακολουθούν κι άλλες. Όταν η αναταραχή εξαπλώνεται, μια αποστολή από την Αίγυπτο ζητά την παραίτηση του Οσμάν. Όταν αυτός αρνείται, τον δολοφονούν.

• Τον Οσμάν διαδέχεται ο Αλή που υπήρξε ξάδελφος του Μωάμεθ και επίσης είχε παντρευτεί την κόρη του Φατιμά.

• Η χήρα του προφήτη Αϊσά και δύο Μεκκανοί γέροντες, ο Τάλυα κι ο Ζουμπαΐρ, συγκροτούν στρατό στη Βασόρα για την ανατροπή του Αλή. Στην πρώτη εμφύλια διαμάχη, έξω από τη Βασόρα, ο στρατός του Αλή νικάει, οι δύο γέροντες σκοτώνονται στη μάχη κι η Αϊσά στέλνεται σπίτι της.
• Στη συνέχεια ο Μωαβίγια, που ήταν ξάδελφος του δολοφονημένου Οσμάν, εξεγείρεται από την Δαμασκό. Το 657 μ.Χ ενώ ο στρατός του Μωαβίγια έχανε τη μάχη, καρφώνει στα ακόντια φύλλα απ’ το Κοράνι κι έτσι επιτυγχάνεται διευθέτηση.
• Το 661 μ.Χ ο Αλή δολοφονείται από έναν Χαζαρίτη κι ο θάνατός του σημαδεύει το τέλος μιας εποχής. Καθώς οι 4 πρώτοι χαλίφες υπήρξαν συγγενείς του Μωάμεθ και διατηρούσαν τον αρχικό τους ενθουσιασμό.

• Τον Αλή διαδέχεται ο Μωαβίγια και μεταφέρει την πρωτεύουσα στη Δαμασκό. Υπήρξε ο ιδρυτής της δυναστείας των Ομεαϋδών που βασίλεψε έναν περίπου αιώνα κι έτσι συντελείται το πέρασμα από την αιρετή θεοκρατία στην κληρονομική μοναρχία.

• Το Ισλάμ των Ομεαϋδών παίρνει πιο κοσμικό χαρακτήρα. Στην κοινωνική ιεραρχία οι Άραβες ήταν στη κορυφή ως άρχουσα πολεμική κάστα. Η προσχώρηση στο Ισλάμ πολλών ξένων δημιουργεί οικονομικά προβλήματα, που λύνονται με την καταβολή έγγειων φόρων σε όλους ανεξάρτητα φυλής. Κατά τ’ άλλα οι μη Άραβες μουσουλμάνοι παραμένουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας. Στην κοινωνική ιεραρχία ακολουθούν Εβραίοι, Χριστιανοί και Ζωροάστρες, που απολαμβάνουν πλήρη θρησκευτική ελευθερία και με την καταβολή κεφαλικού φόρου απαλάσσονται από το στρατό. Στη βάση βρίσκονται οι υπόδουλοι Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι, Βέρβεροι και οι μαύροι της Αφρικής.
• Το 696 μ.Χ ο χαλίφης Αμπντ αλ Μάλικ επιβάλει την αραβική ως επίσημη γλώσσα. Αρχίζει να διαμορφώνεται νέα κουλτούρα μίγμα της κληρονομιάς της Ρώμης και της Περσίας με τα διδάγματα του προφήτη και τους πλούσιους φθόγγους της αραβικής γλώσσας. Επίσης η μελέτη των μισοξεχασμένων ελληνικών μαθηματικών και επιστήμης οδηγεί σε πνευματική αφύπνιση και συμβάλει στη διάσωση αυτής της κληρονομιάς. Επί Ομεαϋδών το Ισλάμ φτάνει στη μεγαλύτερη γεωγραφική του εξάπλωση. Ανατολικά ως τα σύνορα της Κίνας και στην κοιλάδα του Ινδού ποταμού. Δυτικά καταλαμβάνεται η Ισπανία και η εξάπλωση σταματάει το 732 μ.Χ, όταν ο Κάρολος Μαρτέλος σταματάει την εξάπλωση των Αράβων στη μάχη του Πουατιέ.
• Στο εσωτερικό καταπνίγονται κάποιες εξεγέρσεις. Το 680 μ.Χ σκοτώνεται σε μάχη ο δευτερότοκος γιος του Αλή που διεκδικούσε την εξουσία. Από δυσαρεστημένους Άραβες ιδρύθηκε το Σιάτ Αλή (το κόμμα του Αλή) που αφοσιώθηκε στην αποκατάσταση της εξουσίας των απόγονων του Αλή. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Σιίτες που είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα μουσουλμάνων μετά τους Σουνίτες.

• Από τους δυσαρεστημένους μουσουλμάνους – κυρίως στην Περσία και το Ιράκ που πάντα αντιστέκονταν – ξεκινάει η εξέγερση των Αβασσιδών. Το 750 μ.Χ θέτουν υπό τον έλεγχό τους το μεγαλύτερο μέρος του Ισλάμ.

• Ο τελευταίος διασωθείς απόγονος των Ομεαϋδών κατέφυγε στην Ισπανία κι από την Κόρδοβα δημιουργεί λαμπρό Ισλαμικό πολιτισμό.
• Οι Αβασσίδες μεταφέρουν την πρωτεύουσα στη Βαγδάτη και η αυτοκρατορία γνωρίζει εκπληκτική ευημερία. Χτίζονται σχολεία, τεμένη, νοσοκομεία. Δημιουργείται ιατρική σχολή στη Βαγδάτη. Οι λόγιοι δημιουργούν τη Σαρία. Η ποίηση ακμάζει. Το εμπόριο ανθεί.
• Το 786 μ.Χ όταν αναλαμβάνει χαλίφης ο Χαμούν αλ Ρασίντ, η αυτοκρατορία φτάνει στο απόγειό της.

Συμπεράσματα:

1. Η εμφάνιση του Ισλάμ είναι αξιοσημείωτη τόσο για τον τόπο που εμφανίστηκε, όσο και για την εποχή. Η επικράτηση των ιδεών του Μωάμεθ έρχεται σε μια εποχή όπου η Μέκκα οικονομικά ευημερούσε. Παρά το γεγονός αυτό, φαίνεται πως υπήρχαν μεγάλες ανισότητες στην κατανομή του πλούτου κι έτσι, ο σπόρος της ανατροπής της υπάρχουσας τάξης ρίζωσε αρχικά στα πιο αδικημένα στρώματα. Πίσω δηλαδή από το θρησκευτικό μανδύα του ισλαμικού κινήματος μοιάζει να υπήρχε το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτός πρέπει να ήταν και ο κυριότερος λόγος εξάπλωσής του έξω από την Αραβία, καθώς σε αρκετά μέρη υποδέχονταν το στρατό του Ισλάμ ως απελευθερωτή.
2. Κάτι επίσης άξιο λόγου, ειδικά για την σημερινή εποχή και τα όσα ακούγονται για τη θρησκεία των μουσουλμάνων, είναι ο φιλελεύθερος χαρακτήρας των δύο τουλάχιστον πρώτων δυναστειών. Στην επικράτεια των οποίων, οι αλλόθρησκοι απολάμβαναν πλήρη θρησκευτική ελευθερία. Επίσης σημαντική υπήρξε η συμβολή του Ισλάμ στη διάσωση του Ελληνικού πολιτισμού και η άνθηση των τεχνών και των επιστημών, κάτι που δείχνει πως η αραβικές κοινωνίες υπήρξαν αρκετά ανοιχτές στην αφομοίωση ξένων στοιχείων.

ΠΗΓΗ: ΤΙΜΕ LIFE BOOKS/ΠΑΓΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ