ΟΙ ΟΘΩΜΑΝΟΙ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ 13-14ος αι

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ 13-14ος αι.

ΟΣΜΑΝ Α' Ο ΓΕΝΑΡΧΗΣ ΤΩΝ ΟΘΩΜΑΝΩΝ

   Ο πολιτισμός των Καγί (πρόδρομων των Οθωμανών) ήταν ολότελα διαφορετικός απ’ αυτόν των Σελτζούκων. Οι πρώτοι έφεραν νόμους και έθιμα από την κεντρική Ασία και τους μουσουλμάνικους του κορανίου. Το μοναδικό λογοτεχνικό τους είδος ήταν το έπος, αποκλειστικά τούρκικο. Κυρίαρχο στοιχείο στον πολιτισμό τους ήταν η ισλαμική έννοια του γκαζά ή ιερού πολέμου.

• Το 1.280 μ.Χ πεθαίνει ο ηγέτης τους Ερτρογούλ, που είχε οδηγήσει τους Καγί στη βορειοδυτική Ανατολία (Εσκισεχίρ) και τον διαδέχεται ο γιός του Οσμάν. Αυτός αρχικά ενισχύει το στρατό του με Τούρκους νομάδες αλλά και Έλληνες λιποτάκτες που ήταν απογοητευμένοι από τη βυζαντινή διοίκηση.

• Το 1.301 μ.Χ λαμβάνει χώρα η πρώτη σύγκρουση με βυζαντινά στρατεύματα. Μετά την νίκη του ο Οσμάν αναγορεύεται σε βέη και ηγεμόνα ανεξάρτητου πριγκιπάτου, ενώ εθελοντές σπεύδουν να καταταγούν στο στρατό του από ολόκληρη την Ανατολία.
• Το 1.322 μ.Χ ο Οσμάν καταλαμβάνει το λιμάνι Μουδανιά και το 1.326 μ.Χ την Προύσα, της οποίας ο διοικητής Εβρενός ασπάστηκε τον ισλαμισμό και έγινε ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες του Οθωμανικού στρατού.
• Ο Οσμάν πεθαίνει λίγο μετά την κατάληψη της Προύσας, αφού είχε δώσει ταυτότητα στο λαό του.

• Τον διαδέχεται ο νεότερος από τους 2 γιούς του Ορχάν. Η Προύσα γίνεται σημαντικό εμπορικό κέντρο και οι Οθωμανοί ενισχύουν την οικονομία και τη στρατιωτική δύναμη του κράτους τους. Οι βυζαντινές παραδόσεις επηρεάζουν τον οθωμανικό πολιτισμό σε τομείς όπως το πρωτόκολλο της αυλής, η ναυπηγική, οι τεχνικές και η μαγειρική. Επίσης επηρεάζονται από τους Σελτζούκους στην διοίκηση και την αρχιτεκτονική. Ο Ορχάν απορρίπτει τον τίτλο του βέη που σημαίνει υποτελής και παίρνει άλλους όπως του Σουλτάνου. Η τούρκικη γλώσσα υιοθετήθηκε ως επίσημη και ο σουνισμός ως θρησκεία του κράτους. Η υποστήριξη που προσφέρεται στους δερβίσηδες οδηγεί στην δημιουργία κοινοτήτων απ’ αυτούς και στην πληθυσμιακή αύξηση του κράτους. Στις πόλεις οι συντεχνίες τεχνιτών και εμπόρων ιδρύουν αναπαυτήρια για τους ταξιδιώτες και παράλληλα μεριμνούν για την κοινωνική ευημερία των μελών τους.

• Ο Ορχάν οργανώνει καλύτερα το στρατό με αμειβόμενους στρατιώτες. Έτσι το 1.331 μ.Χ καταλαμβάνει τη Νίκαια και το 1.337 μ.Χ τη Νικομήδεια. Επίσης νοτιοδυτικά προσαρτεί το πριγκιπάτο του Καρσί.
• Ο Ιωάννης Κατακουζηνός σφετερίζεται το θρόνο του Βυζαντίου και το 1.343 μ.Χ ζητά τη στρατιωτική βοήθεια του Ορχάν με αντάλλαγμα την κόρη του Θεοδώρα. Ο Ορχάν δέχεται και με την βοήθεια 6.000 Τούρκων ο Κατακουζηνός αποκτά τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης το 1.347 μ.Χ.              
                   
• Το 1.349 μ.Χ ο Κατακουζηνός ξαναζητά βοήθεια για την ανακούφιση της Θεσσαλονίκης από την πολιορκία των Σέρβων του Στέφανου Δουσάν. 20.000 Τούρκοι λύνουν την πολιορκία της πόλης και αποχωρούν.   

  

  ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΟΥΣΑΝ

  
  
• Το 1.351 μ.Χ ο Κατακουζηνός για τρίτη φορά ζητάει βοήθεια εναντίον του νόμιμου διαδόχου Ιωάννη Παλαιολόγου, που είχε εν τω μεταξύ ενηλικιωθεί και διεκδικούσε τα δικαιώματά του στο θρόνο, με αντάλλαγμα το οχυρό Τζυμπέ στην ανατολική ακτή των Δαρδανελίων.
• Το 1.352 μ.Χ ο γιος τού Ορχάν, Σουλεϊμάν ενισχύει τις δυνάμεις του στο Τζυμπέ και έτσι το 1.354 μ.Χ όταν ισχυρός σεισμός καταστρέφει τα τείχη της Καλλίπολης, εκμεταλλεύεται τη συγκυρία και καταλαμβάνει την πόλη. Έτσι πραγματοποιείται η πρώτη εγκατάσταση των Οθωμανών στην Ευρώπη.
• Το 1.357 μ.Χ ο Κατακουζηνός αναγκάζεται να παραιτηθεί.

• Το 1.360 μ.Χ τον Ορχάν διαδέχεται ο γιος του, Μουράτ. Αυτός αρχικά συντρίβει την   εξέγερση εμπορικών συντεχνιών στην Άγκυρα, που ζητούσαν την ανεξαρτησία τους.

• Το 1.361 μ.Χ καταλαμβάνει την Ανδριανούπολη.

• 

  ΜΟΥΡΑΤ Α'

  Η έκκληση του πάπα Ουρβανού Ε’ για σταυροφορία των καθολικών με στόχο τη σωτηρία του Βυζαντίου δεν είχε μεγάλη απήχηση. Ωστόσο ο μοναδικός που ανταποκρίθηκε ήταν ο δούκας της Σαβοΐας, Αμέδαιος Στ. Αυτός ανακαταλαμβάνει την Καλλίπολη το 1.366 μ.Χ. Στην συνέχεια αναγκάζει τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο να δηλώσει υποταγή στην καθολική εκκλησία το 1.369 μ.Χ. Όμως κατά την επιστροφή του από τη Ρώμη, στην Κωνσταντινούπολη συλλαμβάνεται από τους Βενετούς για χρέη και επιστρέφει στην πρωτεύουσα του μετά από 2 έτη.
• Το 1.371 μ.Χ ο Μουράτ νικά τον στρατό Σέρβων και Ούγγρων στην προσπάθειά τους να ανακαταλάβουν την Ανδριανούπολη και ο Παλαιολόγος υποχρεώνεται να συνθηκολογήσει μαζί του.
• Στην επόμενη εικοσαετία ο Μουράτ επεκτείνει την οθωμανική κυριαρχία στα Βαλκάνια, καθιστώντας πολλούς ηγεμόνες υποτελείς και βελτιώνοντας τη θέση των χωρικών. Εξάλλου ο Μουράτ κρατά ανεκτική στάση απέναντι στη χριστιανική πίστη και αναγνωρίζοντας επίσημα την Ορθόδοξη εκκλησία διευρύνει το χάσμα με τη Δύση. Επίσης συγκροτεί την προσωπική του φρουρά από προσήλυτους δούλους φτιάχνοντας το επίλεκτο σώμα των Γενίτσαρων. Οι γενίτσαροι άνηκαν στο δερβίσικο τάγμα Μπεκατσύ, που είχε ιδρυθεί τον 13ο αιώνα από τον μυστικό Χατζή Μπεκατσύ. Η λατρεία ενσωμάτωνε ετερόκλητα στοιχεία και την έκανε ελκυστική σε χριστιανούς και μουσουλμάνους. Ωστόσο στιγματίζονταν από τους σουνίτες για την ελευθεριότητά της. Τέλος οι γενίτσαροι δεν είχαν δικαίωμα να παντρευτούν ή να ασκήσουν άλλο επάγγελμα.
• Με τη βοήθειά τους ο Μουράτ καταλαμβάνει τις κύριες πόλεις των Βαλκανίων: 1.380 μ.Χ Μοναστήριο (στη Μακεδονία), 1.385 μ.Χ Σόφια (στη Βουλγαρία), 1.386 μ.Χ Νις (στη Σερβία), 1.387 Θεσσαλονίκη (στην Ελλάδα).
• Οι Καραμάνοι στην Ανατολία επιφέρουν την πρώτη σημαντική ήττα στο Μουράτ το 1.386 μ.Χ.
• Το 1.388 μ.Χ ο Σέρβος ηγεμόνας Λάζαρος, με την υποστήριξη του ηγεμόνα της Βοσνίας και του βασιλιά της Βουλγαρίας, συντρίβει τους Οθωμανούς στο Πλόσνικ και αναδεικνύεται αρχηγός της χριστιανικής αντίστασης στα Βαλκάνια.
• Το 1.389 μ.Χ ο Μουράτ αντεπιτίθεται, υποτάσσοντας αρχικά τους Βούλγαρους. Κατόπιν συντρίβει τους Σέρβους στη μάχη του Κοσσυφοπεδίου, στην οποία φονεύεται ο Λάζαρος αλλά και ο Μουράτ.  

  

  Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΟΣΥΦΟΠΕΔΙΟΥ ρώσικη απεικόνιση του 16ου αι.

  
  
• Ο Μουράτ επέκτεινε τα όρια της επικράτειάς του και έθεσε τις βάσεις μιας πολυφυλετικής, πολυθρησκευτικής και πολυγλωσσικής αυτοκρατορίας.

• Τον Μουράτ διαδέχεται ο γιος του, Βαγιαζήτ. Αυτός άμεσα φονεύει τον αδελφό του Γιακούμπ, εγκαινιάζοντας την πρακτική της αδελφοκτονίας των Οθωμανών σουλτάνων. Τον 17ο αιώνα η θανάτωση αντικαταστάθηκε με τον ευνουχισμό και τον εγκλεισμό στο χαρέμι. Το έθιμο αυτό αν και απάνθρωπο συμβάλει στην εξασφάλιση συνεχούς επιβίωσης της δυναστείας και εξηγεί γιατί υπήρξαν μόνο 36 ηγεμόνες στη διάρκεια 600 ετών.

• Ο Βαγιαζήτ στρέφεται εναντίον των τούρκικων πριγκιπάτων της Ανατολίας και νικά τους περισσότερους στρατούς τους, καταλαμβάνει το Ικόνιο από τους Καραμάνους και πείθει τον Αββασίδη χαλίφη του Καΐρου να του απονείμει τον τίτλο του σουλτάνου του Ρουμ, τον οποίο κατείχαν μέχρι τότε οι Σελτζούκοι.
• Το 1.391 μ.Χ ο Ιωάννης Ε’ παλαιολόγος πεθαίνει και τον διαδέχεται ο γιος του, Μανουήλ. Οι απαιτήσεις του Βαγιαζήτ για παραχώρηση συνοικίας σε Τούρκους εμπόρους στην Κωνσταντινούπολη και η καταβολή υπέρογκου φόρου δεν γίνονται αρχικά δεκτές, όμως μετά από πολιορκία της Κωνσταντινούπολης ο Μανουήλ αναγκάζεται να τις αποδεχτεί.
• Το 1.392 μ.Χ ο Βούλγαρος υποτελής Σισμάν με τη βοήθεια του βασιλιά Σιγισμούνδου της Ουγγαρίας καταλαμβάνει τη Νικόπολη. Ο Βαγιαζήτ ανακαταλαμβάνει τη Νικόπολη και κατόπιν την πρωτεύουσα της Βουλγαρίας, Τίρνοβο. Φονεύει το Σισμάν και η Βουλγαρία γίνεται Τούρκικη επαρχία.
• Το 1.396 μ.Χ ο δούκας της Βουργουνδίας συγκροτεί μεγάλο στρατό από Γάλλους, Άγγλους, Σκότους, Γερμανούς, και Ιταλούς ιππότες. Ο μισός στρατός τίθεται υπό τις διαταγές του Σιγισμούνδου και οι Γάλλοι ιππότες υπό τις διαταγές του κόμη του

  

  ΒΑΓΙΑΖΗΤ

  Νέβερ Ιωάννη, γιου του δούκα της Βουργουνδίας. Αυτοί καταλαμβάνουν την Νις στη Βουλγαρία έπειτα από μεγάλη σφαγή, έπειτα σφάζουν την τούρκικη φρουρά του φρουρίου Βιδίνιο καθώς και όλο τον πληθυσμό της πόλης Ράχοβα, εκτός από περίπου 1.000 πλούσιους που τους κράτησαν για λύτρα. Όμως αποτυγχάνουν να καταλάβουν τη Νικόπολη και την πολιορκούν. Ωστόσο ο Βαγιαζήτ εκμηδενίζει τους Γάλλους ιππότες και κατόπιν απωθεί τα ουγγρικά στρατεύματα του Σιγισμούνδου. Ο τελευταίος διέφυγε με βάρκα από το Δούναβη ως το συμμαχικό στόλο. Ο Βαγιαζήτ διατάζει τη σφαγή όλων των Ούγγρων άνω των 20 ετών και σταματά μόνο όταν τον πείθουν οι σύμβουλοι του αρρωστημένοι από το μεγάλο φονικό.
• Στη συνέχεια ο Βαγιαζήτ επαναλαμβάνει την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης.
• Το 1399 μ.Χ ο Μανουήλ ξεκινά περιοδεία διάρκειας τριών ετών, σε ιταλική, αγγλική και γαλλική αυλή χωρίς να αποκομίσει πρακτικά οφέλη. Η Κωνσταντινούπολη σώζεται λόγω της εισβολής του Ταμερλάνου στην Άγκυρα το 1.402 μ.Χ, στην μάχη που ακολούθησε οι Οθωμανοί ηττήθηκαν, ενώ ο Βαγιαζήτ συνελήφθη και πέθανε αιχμάλωτος.

• Την δεκαετία που ακολούθησε, πολλά νεοαποκτημένα εδάφη απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, ενώ οι γιοί του Βαγιαζήτ επιδόθηκαν σε εμφύλιο πόλεμο. Ωστόσο οι Οθωμανοί θα φτάσουν στο απόγειό τους τον 16ο αιώνα και στην αυτοκρατορία τους θα περιλαμβάνονταν: Βαλκάνια, Ανατολία, Ουγγαρία, Κριμαία, Μεσοποταμία, Συρία, Αίγυπτος και το μεγαλύτερο μέρος της βόρειας Αφρικής. Η Κωνσταντινούπολη θα γίνονταν έδρα του οθωμανικού σουλτανάτου για πέντε αιώνες.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

 Ο Οσμάν οργανώνει το επιθετικό τούρκικο φύλο των Οθωμανών, το οποίο εδραιώνει τη θέση του, ανατολικά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ως λαός δέχεται επιρροές τόσο απ' το Βυζάντιο, όσο κι απ' τους Σελτζούκους. Οι ενδοδυναστικές έριδες και οι πιέσεις που δέχεται το Βυζάντιο, κυρίως απ' τους Σέρβους, οδηγούν τον Ιωάννη Κατακουζηνό να ζητήσει τη στρατιωτική συνδρομή των Οθωμανών, οι οποίοι την προσφέρουν δεχόμενοι ανταλλάγματα.

Εξάλλου, το 1.352 μ.Χ ισχυρός σεισμός καταστρέφει τα τείχη της Καλλίπολης, γεγονός που εκμεταλλεύεται ο σουλτάνος Σουλειμάν κι έτσι επέρχεται η πρώτη οθωμανική εγκατάσταση σε ευρωπαϊκό έδαφος. Συνάμα, οι τελευταίοι υπό τον Μουράτ, επεκτείνονται στα Βαλκάνια-ασκώντας ευνοϊκή πολιτική προς τους χωρικούς της περιοχής- και θέτοντας τις βάσεις της δημιουργίας μιας  πολυφυλετικής, πολυθρησκευτικής και πολυγλωσσικής αυτοκρατορίας, ενώ ασκούν πίεση στο Βυζάντιο.

Παρά τις προσπάθειες αντίστασης (Σέρβοι στο Κοσυφοπέδιο, Βούλγαροι & Ούγγροι στην Νικόπολη κ.α.), οι Οθωμανοί εξαπλώνονται στα Βαλκάνια. Ειδικότερα δε επί Βαγιαζήτ, εκμηδενίζουν τη Δυτική Ιπποσύνη και πολιορκούν ασφυκτικά την Κωνσταντνούπολη. Η τελευταία θα σωθεί -επιβιώνοντας για μισό αιώνα ακόμα- λόγω της εισβολής του Ταμερλάνου στην Άγκυρα και αιχμαλωσίας του Βαγιαζήτ, ο οποίος έσπευσε να τον αναχαιτίσει αποτυχημένα.

Το γεγονός, θα δώσει μικρή παράταση στη συρρικνωμένη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Όμως, στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, οι Οθωμανοί θα επιδείξουν ορμητικότητα που θα τους καταστήσει καίρια απειλή για την Ευρώπη.

                                                                                                            

ΠΗΓΗ: TIME LIFE BOOKS/ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ