Η ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ κ΄ΟΙ ΕΙΣΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ 4ος-7ος αι.

Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ 4^ος-7^ος αιώνας (300-700 μ.Χ)

1. ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ «ΒΑΡΒΑΡΙΚΩΝ» ΕΠΙΔΡΟΜΩΝ & ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

Από τον 4^ο μ.Χ. αι. ξεκινάει η είσοδος των γερμανικών φύλων στην επικράτεια της παρακμάζουζας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Στην Δυτική Ευρώπη δημιουργούνται αρκετά «βαρβαρικά» βασίλεια, τα οποία η Ρώμη αναγκάστηκε να αναγνωρίσει ως «Φοιδεράτους» (ομόσπονδοι), σε εδάφη που τους παραχώρησε. Παράλληλα, σημειώνονται επιδρομές νομαδικών φύλων όπως οι Ούννοι του Αττίλα.                               

 Αυτά τα κυρίως γερμανικά φύλα (….) μετακινήθηκαν με βίαιο ή ειρηνικό τρόπο σε όλη σχεδόν την έκταση της γηραιάς ηπείρου. Στο πέρασμά τουςδιέλυσαν το δυτικό τμήματης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και λεηλάτησαν τη Ρώμη. Μετά το 476 μ.Χ και για μια χιλιετία ηΡωμαϊκή Αυτοκρατορίασυνέχισε να υφίσταται ως πολιτική οντότητα μόνο στην Ανατολή. Στη Δύση δημιουργήθηκαν αρκετά «βαρβαρικά» βασίλεια.

Οι γνώμες των ιστορικών για τις συνέπειες που είχαν αυτές οι εισβολές μοιάζουν να διίστανται:.

Έτσι, σύμφωνα με την Ελληνίδα ιστορικό Ελένη Γλυκατζή Αρβελέρ, οι εισβολείςπαρακωλύοντας τις επικοινωνίες και απομονώνοντας τους πληθυσμούς, επέφεραν τη διακοπή κάθε οργανωμένης ζωής και προκάλεσαν αίσθηση αβεβαιότητας και προσμονή της συντέλειας του κόσμου, που βαθμιαία κατακυρίευσαν το σύνολο της ρωμαϊκής οικουμένης.

Ενώ σύμφωνα με τον ιστορικό KAZANSKI,  εισερχόμενοι στην επικράτεια της Αυτοκρατορίας, οι Βάρβαροι δεν προκάλεσαν καταστροφές τόσο τρομερές όσο φαντάστηκαν ορισμένοι νεότεροι ιστορικοί γενικά, στη ρωμαϊκή Δύση οι βαρβαρικές εισβολές δεν προκάλεσαν ούτε ερήμωση, ούτε απορρύθμιση της οικονομικής ζωής. Ο αρχαίος πολιτισμός, τόσο ο υλικός όσο και ο πνευματικός δεν χάθηκε: απλώς μετασχηματίστηκε σε μεσαιωνικό πολιτισμό.

Ο συγκλονισμός είναι βιαιότερος, όταν η εισβολή γίνεται από Βάρβαρους που δεν είχαν προηγούμενη άμεση επαφή με τον ρωμαϊκό πολιτισμό, όπως ήταν οιΟύννοι, οι Αγγλοσάξονες και οι Σλάβοι (….). Έτσι οι εθνολογικές διαφορέςαποτελούν εξήγηση για τη ρήξη με την αρχαία πολιτισμική παράδοση και για τονπολιτισμό των νεοφερμένων.

Εξάλλου, από τις πρώτες δεκαετίες του 4^ου αιώνα αρχίζει να διαφαίνεται η διαίρεση σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα. Στο εξής οι πορείες των δύο τμημάτων θα είναιαποκλίνουσες με το Ανατολικό να κυριαρχεί. Η εμφάνιση των Ούννων από το 370 μ.Χ θα είναι αποφασιστικής σημασίας για ανακατατάξεις στην ανθρωπογεωγραφίατης περιοχής, καθώς όλο και περισσότεροι βαρβαρικοί πληθυσμοί πιεζόμενοι από τους Ούννους θα εγκαθίστανται στην επικράτεια της Αυτοκρατορίας.Αποτέλεσμα θα είναι η δημιουργία ενός μεικτού πολιτισμού και η στελέχωση τού στρατού με βαρβαρικούς πληθυσμούς. Η παρακμή της Ρώμης θα φτάσει στο έσχατο σημείο τον 5^ο αιώνα με την λεηλασία της πόλης – για πρώτη φορά μετά την εισβολή των

ΟΔΟΑΚΡΟΣ: ΕΚΘΡΟΝΙΣΕ ΤΟΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΡΩΜΑΙΟ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ

Γαλατών το 390 π.Χ – αρχικά από τους Βησιγότθουςυπό τον Αλάριχο το 410 μ.Χ και έπειτα από τουςΒάνδαλους υπό τον Γιζέριχο το 455 μ.Χ. Το 476 μ.Χεκθρονίζεται ο τελευταίος Ρωμαίος ΑυτοκράτοραςΡωμύλος Αυγουστύλος από τον στρατηγό Οδόακρο. Στη Δύση οι Φράγκοι υπό τον Κλόβις, ηγέτη τηςΜεροβιγγιανής δυναστείας, υπαγορεύονται σευπερασπιστές της ορθοδοξίας ενάντια στον Αρειανισμό το 496 μ.Χ.

ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΔΙΑΛΥΣΗΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Συνέβαλαν Ενδογενείς και Εξωγενείς παράγοντες, συγκυριακά φαινόμενα και γεγονότα.

Κατά τον ιστορικό Norman Davies, τρεις μακροχρόνιες διαδικασίες, από τα μέσα του 4^ου αιώνα, απέκτησαν κεντρική σημασία για την πτώση της Αυτοκρατορίας:

1. 1.      Αδιάκοπη μετακίνηση λαών της Ασίας δυτικά προς την Ευρώπη.
2. 2.      Αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των δύο μισών του ρωμαϊκού κόσμου.
3. 3.      Διάδοση του χριστιανισμού στον παγανιστικό κόσμο

Κατά τον Peter Brown, δύο κύριες ομάδες του λατινικού κόσμου, η συγκλιτική αριστοκρατία και η καθολική εκκλησία, υπέσκαψαν ανεπανόρθωτα τη δύναμη και το κύρος του ρωμαϊκού στρατού και της αυτοκρατορικής διοίκησης, διαχωρίζοντας τις επιλογές και το μέλλον τους από την τύχη και το πολιτικό μέλλον της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ήδη από τον 3^ο αιώνα, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία παρουσίαζεέντονα σημάδια παρακμής και αποσύνθεσης. Οι αδιάκοπες εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ διοικητών των επαρχιών για την διεκδίκηση του αυτοκρατορικού αξιώματος, η διαφθορά αξιωματούχων, η μείωση δημόσιων εσόδων από τη φορολογία και η αδυναμία κάλυψης των αμυντικών δαπανών από τους Ρωμαίους πολίτες, με αποτελέσμα τη δημιουργία – με τη συμμετοχή βαρβάρων – μεικτών στρατευμάτων στα σύνορα, υπέσκαψαν ανεπανόρθωτα την ενότητα και την ακεραιότητα του ρωμαϊκού κράτους.

 Από τα μέσα του 3^ου αιώνα, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία μπαίνει σε κρίση. Χαρακτηριστικές είναι οι δολοφονίες αυτοκρατόρων. Επίσης τα βαρβαρικά φύλα και οι επιθέσεις τους πληθαίνουν στα σύνορα της Ρώμης (….). Η οικονομία μπαίνει σε κρίση από το χάσιμο επαρχιών και την εγκατάλειψη της υπαίθρου.

    ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ (ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ)

Προ των μεγάλων μεταναστεύσεων του 4^ου και 5^ου αιώνα, η πλειονότητα του πληθυσμού της αυτοκρατορίας,

ΟΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΙΣ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ μεταξύ 300-500 μ.Χ.

αποτελούνταν από κατοίκους, εκλατινισμένους στη Δύση και εξελληνισμένους στην Ανατολή.

Α. ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΙΟΙ

1. Κέλτες (Ισπανία έως Ρηνανία. Βρετανιά νησιά έως Άλπεις και Β. Ιταλία).

1^α. Κελτο-Ίβηρες (Ισπανία).

1β. Γαλατο-Ρωμαίοι (Γαλατία).

1γ. Ρωμαιο-Βρετανοί

2. Γερμανικοί λαοί (Εμφανίστηκαν στη Ν. Σκανδιναβία τη 2^η χιλιετία π.Χ)

2^α. Σκανδιναβική ομάδα: Δανοί, Νορβηγοί, Σουηδοί, Ισλανδοί.

2β. Δυτικογερμανική ομάδα: Φρίσιοι, Φράγκοι, Αλαμανοί, Γιούτες, Άγγλοι, Σάξονες (Ακτές Β. Θάλασσας).

2γ. Ανατολικογερμανική ομάδα: Σουηβοί, Λομβαρδοί, Βουργουνδοί, Θουρίγγιοι, Βαυβαροί, Βάνδαλοι,

Γέπιδες, Γιούτες (Ανατολική όχθη του Έλβα).

3. Σλαβικά φύλα: Ανάμεσα στους ποταμούς Δνείπερο, Δνείστερο, Βιστούλα.

Β. ΜΗ ΙΝΔΟΕΥΡΩΠΑΙΟΙ

1. 1.      Ουραλο-Φινική ομάδα

1^α. Φιλανδοί Εσθονοί, Λάπωνες.

1β. Ούννοι, Μαγυάροι (Ουράλια).

1γ. Αλταϊκή ομάδα: Τάταροι, Μογγόλοι, Τούρκοι.

1δ. Αμπχάζιοι, Τσετσένοι, Άβαροι, Γεωργιανοί (Καύκασος).

1^ε. Χαζάροι, Πετσενέγκοι, Βούλγαροι.

• Υπολείμματα Ιβηρικών φύλων της Ισπανίας και Προλατινικών φύλων της Ιταλίας.
•  Μη αφομοιωνένα στοιχεία: Ιλλύριοι, Δάκες, Θράκες (Βαλκάνια)
•     Εβραίοι.

 Τον 3^ο αιώνα μ.Χ η Ρώμη απειλείται από βαρβαρικές φυλές:

• Φράγκοι: Στον Κάτω Ρήνο (Δυτ. Ομ.)
• Αλαμανοί: Στην Κεντρική Γερμανία (Δυτ. Ομ.)
• Βάνδαλοι: Στην Ουγγαρία (αποτελούσαν του ισχυρότερους Γότθους) (Ανατ. Ομ.)
• Σάξονες (Δυτ. Ομ.), Βουργουνδοί (Ανατ. Ομ.), Λομβαρδοί (Ανατ. Ομ.)

  ΕΠΑΦΕΣ ΡΩΜΑΙΩΝ ΚΑΙ «ΒΑΡΒΑΡΩΝ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΙΣ ΕΙΣΒΟΛΕΣ

Οι εγκαταστάσεις των γερμανικών πληθυσμών ως καλλιεργητών νότια του Ρήνου, οι ληστρικές επιδρομές, οι εμπορικές ανταλλαγές και η υπηρεσία Γερμανών στρατιωτών και αξιωματικών ως μισθοφόρων στο ρωμαϊκό στρατό είχαν φέρει πολύ κοντά τους Ρωμαίους και τους Κέλτες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης με τα γερμανικά φύλα. Η ανάμειξη του γερμανικού, του κέλτικου και του ρωμαϊκού στοιχείου είχε συντελεστεί πολύ πριν το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Ο ΗΓΕΤΗΣ ΤΩΝ ΟΥΝΝΩΝ ΑΤΤΙΛΑΣ

Μέχρι τα τέλη του 4^ου αιώνα, οι μετακινήσειςτων γερμανικών φύλων είχαν περιορισμένο χαρακτήρα και δεν ήταν οργανωμένες. Οιεισβολές δεν ήταν πολυάριθμες και οι κινήσεις τους δεν προκαλούσαν ιδιαίτερα προβλήματα στους κατοίκους των αγροτικών περιοχών της Αυτοκρατορίας, οι οποίοι ούτως ή άλλως είχαν εξοικειωθεί με την εγκατάσταση των γερμανών στα αραιοκατοικημένα ρωμαϊκά εδάφη κοντά στα βόρεια σύνορα και με τη διοίκησή τους.

Από τον 5^ο αιώνα, τα πράγματα αλλάζουν ριζικά. Κύριοι υπαίτιοι των μεγάλων μεταναστευτικών κινήσεων (…) ήταν οι Ούννοι(….) Προωθουνται από τα βόρεια της Κασπίας στην ανατολική Ουκρανία, κατέστρεψαν το

ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΓΟΤΘΩΝ κ΄ΟΥΝΝΩΝ

γότθικο βασίλειο το 375 και εγκαταστάθηκαν στην ούγγρικη πεδιάδα.

Ο κοινός κίνδυνος πύκνωσε τις επαφές μεταξύ Ρωμαίων και αρκετών γερμανικών φύλων. Λαοί ολόκληροι περνούν τα σύνορα ανζητώντας νέους και προπαντός ασφαλέστερους τόπους εγκατάστασης.

Η ρωμαϊκή διοίκηση για να προλάβει τα χειρότερα και να ενισχύσει στοιχειωδώς την άμυνά της, η οποία στηρίζονταν πλέον σε μισθοφόρους,συνάπτει συχνά συμμαχική συνθήκη (foedus) με τους εισβολείς, οι οποίοιαναγνωρίζωνται ως «Φοιδράτοι» (ομόσπονδοι) και απολάμβαναν τη «φιλοξενεία» (hospitalitas), η οποία ίσχυε για τους στρατιώτες της Αυτοκρατορίας και περιελάμβανε την εκχώρηση γης καθώς και την εκμαιτάλευση δασικών εκτάσεων και τη χρήση δούλων.

Αυτά τα σύνορα, που κατά την παράδοση τα ονομάζουμε limes, στην πραγματικότητα αντιπροσώπευαν μια ζώνη επαφής ανάμεσα στο ρωμαϊκό πολιτισμό και στους μη ρωμαϊκούς λαούς, ένα είδος γέφυρας που ένωνε τις δύο Ευρώπες.

Μπορούμε να διακρίνουμε 2 είδη μετανάστευσης:

α) Αυτή, όπου προφανής επιθυμία των φύλων ήταν να ενσωματωθούν στο ρωμαϊκό σύστημα και να αποτελέσουν μέρος του ρωμαϊκού κόσμου.

β) Εκείνη, όπου προφανής στόχος υπήρξε η άμεση κατάκτηση της ρωμαϊκής επικράτειας, όπως η εγκατάσταση Σλάβων στα Βαλκάνια.

Οι σχέσεις των Ρωμαίων και των Βαρβάρων στις περιοχές που ελέγχουν οι δεύτεροι είναι ποικίλες. Σύμφωνα με ένα πρότυπο που γνώρισε εξάπλωση στη Δύση, οι Ρωμαίοι συνεχίζουν να υπάγονται στους ρωμαϊκούς νόμους, ενώ οι Βάρβαροι συμμορφώνονται με τους δικούς τους εθιμικούς κανόνες.

 Η συνύπαρξη Ρωμαίων και Βαρβάρων δημιουργεί ένα σύνθετο πολιτισμό και η πλειονότητα του ρωμαϊκού στρατού στελεχώνεται πλέον από Βάρβαρους.

Αξιοσημείωτο είναι πως ο Ουλφίλας εκχριστιανίζει του Βησιγότθους κι απ’ αυτούςη νέα θρησκεία διαδίδεται σε Βάνδαλους και Βουργουνδούς.

Οι γερμανικοί λαοί αποτελούν κοινωνίες οργανωμένες για πόλεμο, με βασική μονάδα το γένος και αιρετό ηγέτη.

  ΚΥΡΙΕΣ ΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΛΑΩΝ, ΤΑ ΦΥΛΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΗΚΑΝ ΚΑΙ ΤΑ «ΒΑΡΒΑΡΙΚΑ» ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΘΗΚΑΝ.

Οι «βαρβαρικές» ομάδες που μετακινήθηκαν στη ρωμαϊκή επικράτεια διακρίνονται στους γερμανικούς λαούς και στους νομαδικούς λαούς από τις στέπες της Κεντρικής Ασίας.

Α’ ΦΑΣΗ:

375 μ.Χ Οι Ούννοι κατέστρεψαν το γοτθικό βασίλειο και εγκαταστάθηκαν στην ούγγρικη πεδιάδα.

406 μ.Χ καράρρευση μεθορίου του Ρήνου και εισβολή:

• Αλανοί: Μισοί   σε Ορλεάνη και Βαλάνς (440 μ.Χ) και μισοί ενώνονται με τουςΒάνδαλους.
• Σουηβοί: Ιδρύουν μικρό κράτος στην Β.Δ Ισπανία (Ανατ. Ομ από Έλβα.)
• Αλαμάνοι: Εισέρχονται στη Γαλατία αλλά το 496 απωθούνται πίσω στη Γερμανία από τους Φράγκους. (Δυτ. Ομ. Από Β. Θάλασσα)
• Βάνδαλοι: Εγκαταλείπουν την Ισπανία, υπό την πίεση των Βησιγότθων και το 439 περνούν στη Β. Αφρική. (Ανατ. Ομ από Έλβα.)
• Βουργουνδοί: Εισβάλουν στην κοιλάδα του Μάιν στη Ν.Δ Γαλατία. Το 436 οι Ρωμαίοι τους αναχαιτίζουν και τους εγκαθιστούν ως Φοιδεράτους στην περιοχή γύρω από τη λίμνη της Γενεύης. (Ανατ. Ομ από Έλβα.).
• Βησιγότθοι: Εγκαθιδρύουν το 1^ο γερμανικό βασίλειο σε ρωμαϊκό έδαφος, στηνΙσπανία. (Ανατ. Ομ από Έλβα.).

Β’ ΦΑΣΗ:

• Οστρογότθοι: Ιδρύουν το βασίλειο της Ιταλίας με έδρα τη Ραβέννα, υπό τονΘεοδώριχο (473-527) (Ανατ. Ομ από Έλβα.)
• Φράγκοι: Ιδρύουν το βασίλειο της Γαλατίας, υπό τη Μεροβίγγεια δυναστεία, από τα τέλη του 5^ου έως τα μέσα του 8^ου αιώνα. (Δυτ. Ομ. Από Β. Θάλασσα)
• Λομβαρδοί: Εγκαθίστανται στην Ιταλία από το 568 και ανδεικνύουνπρωτεύουσά τους την Παβία (626) (Ανατ. Ομ από Έλβα.)
• Άγγλοι – Σάξονες – Γιούτες: Εισβάλουν στη Βρετανία. (Δυτ. Ομ. Από Β. Θάλασσα)

ΦΟΙΔΕΡΑΤΟΙ:

• Βησιγότθοι: Ισπανία (416)
• Αλανοί: Ορλεάνη-Βάλανς (440)
• Βουργουνδοί: Γενεύη (443)
• Σάλιοι Φράγκοι: Γαλατία

     ΒΑΡΒΑΡΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΟΥ ΚΛΟΒΙ ΤΟ 511 μ.Χ

• Βανδαλικό: Β. Αφρική
  
  

  ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΩΝ ΒΑΝΔΑΛΩΝ
• Οστρογοτθικό: Ιταλία
• Φράγκικο: Γαλατία
• Βησιγοτθικό: Ισπανία
• Σουηβικό: Ισπανία
• Αγγλικά και Σαξονικά: Βρετανία

Α’ ΦΑΣΗ: Τελευταίο τρίτο 4^ου έως μέσα 5^ου αιώνα, δραστηριότητα: Ούννων, Αλανών, Γερμανών της Ανατολής (Γότθοι, Βάνδαλοι, Σουηβοί, Ερούλοι, Βουργουνδοί).

Β’ ΦΑΣΗ: Μέσα 5^ου έως Β’ μισό 7^ου αιώνα, μετακινήσεις: Ουννο-Βούλγαρων, Αβάρων, Σλάβων, Κελτών Βρετανίας,, Γερνανών Δύσης και Βορρά (Φράγκοι, Σάξονες, Άγγλοι, Γιούτες, Λομβαρδοί).

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙΟΠΟΙΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣΗΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΩΝ «ΒΑΡΒΑΡΙΚΩΝ» ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΦΥΛΩΝ.

Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΒΑΡΒΑΡΙΚΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ 511μ.Χ.

Εάν το 400 μ.Χ ο πληθυσμός της Ευρώπης διακρίνονταν σαφώς σε Ρωμαίουςκαι «Βάρβαρους», το 600 ή το 700 οι κάτοικοι αποτελούσαν ένα πολύ πιο σύνθετο μείγμα από ημι-εκβαρβαρισμένους πρώην Ρωμαίους και ημι-εκρωμαϊσμένους πρώην Βάρβαρους.

Επιδρομές και συγκρούσεις σε συνδυασμό με την υποχώρηση των εμπορικών ανταλλαγών προκάλεσαν την παρακμή των πόλεων και ενίσχυσαν την τάση τωνφτωχών και αδυνάτων για αναζήτηση προστασίας στους ισχυρούς μεγαλογαιοκήμονες.

Στη Βρετανία, οι πόλεις σχεδόν εξαφανίστηκαν (….) στη Γαλατία ο αστικός χώρος συρρικνώθηκε δραστικά (….) στην Ιταλία και Ισπανία οι πόλεις διατήησαν τη σημασία τους αν και μειώθηκαν οι δραστριότητές τους. Την περίοδο αυτή η ίδρυσηκαι η ανάπτυξη των πόλεων συνδέθηκε με την εγκατάσταση σ’ αυτές τηςπρωτεύουσας ενός «βαρβαρικού» βασιλείου: Ρενς, Σουασόν, Ορλεάνη, Παρίσιστη Γαλατία. Βαρκελώνη, Μέριδα, Σεβίλλη και, κυρίως, Τουλούζη στην Ισπανία. Πάβια, Ραβέννα στη Β. Ιταλία.

Οι γερμανικοί λαοί εξοικειωμένοι με τη ζωή στην ύπαιθρο και οργανωμένοι σε χαλαρές κοινότητες με έδρα το πυρηνικό χωριό, δεν δυσκολεύτηκαν ναυιοθετήσουν και να προσαρμόσουν τις ανάγκες τους στο ρωμαϊκό σύστημα Villa, δηλαδή τη δημιουργία μιας τοπικής αγροτικής μικροκοινωνίας με κέντρο με κέντρο αναφοράς και εξουσίας την έπαυλη του επαρχιώτη αριστοκράτη με ρωμαϊκές και «βαρβαρικές» καταβολές. Η επαρχιώτικη αριστοκρατία τον 4^ο και 5^ο αιώνα, είχε συγκεντρώσει μεγάλη οικονομική και πολιτική δύναμη (….) αποτέλεσαν στήριγμα των Γερμανών βασιλέων και στελέχωσαν τη διοίκησή τους (…). Μονοπώλησαν τα αξιώματα του κόμητα (διοικητή πόλης) και του επισκόπου (….) με το πέρασμα του χρόνου συγχωνεύηκαν με τους Γερμανούς αριστοκράτες.

Στο θεσμικό και πολιτειακό επίπεδο (….) σημειώθηκε απόκλιση από τις ρωμαϊκές παραδόσεις κυρίως στο θέμα της βασιλικής εξουσίας και διαδοχής. ΟιΓερμανοί βασιλιάδες δεν αποδέχτηκαν την αρχή της res publica, δηλαδή τουκράτους πάνω από το άτομο και δημιούργησαν μια μοναρχία απόλυτη, κληρονομική και πατρογονική (….) το ρωμαϊκό φορολογικό σύστημα ατόνησε (….) το μόνο αξιόλογο φορολογικό έσοδο προέρχονταν από τα διόδια. Οι Γερμανοίαρνούνταν να καταβάλουν κεφαλικό φόρο γιατί το θεωρούσαν υποτιμητικό.

Τα γερμανικά φύλα δε διέθεταν γραπτό δίκαιο, παρά μόνο εθιμικές παραδόσεις. Κεντρικά στοιχεία (….) ο

ΟΣΤΡΟΓΟΤΘΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ

πόλεμος και η βία. Η εκδίκηση και η αυτοδικία, προβλέπονταν από τους γερμανικούς νόμους (….)ισχυρό αίσθημα οικογενειακής αλληλεγγύης.

Οι Γεμρανοί ήταν παγανιστές (….) οι χριστιανοί ιεραπόστολοι προσάρμοσαν το τοπικά λατρευτικά έθιμα και τις παγανιστικές ιερές μορφές στις απαιτήσεις της χριστιανικής θρησκείας.

Οι σχέσεις μεταξύ Ρωμαίων και Βαρβάρων στο χώρο που ελέγχουν οι δεύτεροι είναι ποικίλες [...] οι Ρωμαίοισυνεχίζουν να υπάγονται στους Ρωμαϊκούς νόμους, ενώ οι βάρβαροι συμμορφώνονται στους δικούς τουςεθιμικούς κανόνες: Στο Φράγκικο και στοΒουργουνδικό βασίλειο κυρίως, οι Ρωμαίο-γαλάτεςυπήκοοι διατηρούν, τουλάχιστον εκ των πραγμάτων,δικαιώματα παραπλήσια μ’ αυτά των βαρβάρων,[…] συχνά κατέχουν ανώτερα στρατιωτικά, πολιτικά, εκκλησιαστικά αξιώματα. Αυτές οι συνθήκες, καθώς και το γεγονός ότι Φράγκοι και Ρωμαίο-γαλάτες ασπάζονται το ίδιο καθολικό θρήσκευμα –πράγμα που επιτρέπει τους μεικτούς γάμους – ευνοούν την προοδευτική συγχώνευση των 2 κοινοτήτων. Στα γοτθικά βασίλεια τηςΙταλίας, της Μεσημβρινής Γαλατίας και της Ισπανίας, η θέση των Ρωμαίων είναιλιγότερο ευνοϊκή, [...] υπάρχει εξέλιξη σ’ αυτήν την κατάσταση κυρίως στην Ισπανία με την μεταστροφή των Γότθων στον καθολικισμό στα τέλη του 6^ου αι.: ολοένα και περισσότερο λοιπόν αποκτά υπόσταση η συγχώνευση  των Βαρβάρων με τους Ισπανο-Ρωμαίους. Τέλος σε σχέση με τους Σουηβούς της Ισπανίας, τουςΑγγλοσάξονες της Βρετανίας και τους Βάνδαλους της Αφρικής, οι Ρωμαίοι βρίσκονται σε δύσκολη θέση λόγω του ότι οι Βάρβαροι τους θεωρούν κατακτημένο πληθυσμό. Στα νέα βασίλεια λοιπόν η υλική ζωή των κοινών ανθρώπων μπορεί να συνεχίσει να συμμορφώνεται στο αρχαίο πρότυπο […] ή πάλι να υποστεί έντονη βαρβαρική επίδραση, Αγγλία, Βαλκάνια(….) Ούτε ο αγροτικός κόσμος φαίνεται να αναστατώθηκε ιδιαίτερα.

Ο τρόπος ζωής της αριστοκρατίας παρουσιάζει «διεθνή» χαρακτήρα, θα λέγαμε πως σημαδεύεται από την επίδραση της ρωμαιοβυζαντινής αριστοκρατίας και τωνεκρωμαϊσμένων βαρβαρικών αριστοκρατιών.

      ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Η χριστιανική εκκλησία αποδείχτηκε ιδιαίτερα ανθεκτική (….) σε πολλές περιπτώσεις υποκαθιστούσε τη ρωμαϊκή διοίκηση, η οποία βρίσκονταν σε αποσύνθεση. Στις πόλεις οι επίσκοποι αποδείχτηκαν σε πνευματικούς αλλά καικοσμικούς ηγέτες. Οι «Βάρβαροι» βασιλείς αναγνωρίζοντας την ισχύ και την επιρροή των επισκόπων προσπάθησαν να τους προσεταιριστούν.  

Ωστόσο, κατά τον 6^ο αιώνα, η εκκλησία υποβαθμίστηκε στη Δυτική Ευρώπη (….) έως τον 8^ο αιώνα. Λόγω της πρόθεσης των βασιλέων και των τοπικών ηγεμόνωννα ελέγξουν το επισκοπικό σώμα και να και να καταστήσουν το επισκοπικό και ιερατικό αξίωμα μέσο ικανοποίησης της πολιτικής τους πελατείας και των πιστών υποστηρικτών τους.

ΤΑ ΒΑΡΒΑΡΙΚΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑ

Οι συνέπειες ήταν:

Κάθετη πτώση του μορφωτικού επιπέδου καικάμψη του θρησκευτικού συναισθήματος. Η μόνη όαση ανανέωσης προήλθε από από τη μεγάληανάπτυξη του μοναχισμού(Δύση 6^ος & 7^ος αιώνας). ΗΙρλανδία αναδείχτηκε σεμοναστικό κέντρο και βάση ιεραποστολικών εξορμήσεων στην ηπειρωτική Ευρώπη(….) Οι Κέλτικες μονές μαζί με ταφράγκικα μοναστήρια ή τα μοναστήρια του Ροδανού άσκησαν μεγαλύτερη επιρροή απ’ ότι οι μονές των Βενεδικτίνων στη Βόρεια Ευρώπη μέρι τον 7^ο αιώνα (…).Ο κανόνας του Βενέδικτου καθιερώθηκε ως ο επίσημος μοναστικός κανόνας της Δυτικής εκκλησίας το 816. Στη διάδοση του μοναχισμού κατά το πρότυπο του Βενέδικτου συνέβαλε ο πάπας Γρηγόριος Α’ ο Μεγάλος (540-604). Ενίσχυσε την παπική εξουσία, διακύρηξε τα πρωτεία της Ρώμης έναντι του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, απέστειλε ιερείς στη Δυτική Ευρώπη για τη διδασκαλία του Ευαγγελίου και πέτυχε τον προσυλητισμό των Αρειανών και τον εκχριστιανισμό των παγανιστών «Βαρβάρων».

Από τον 5^ο έως τον 8^ο αιώνα, η ισχύς του πάπα και της ρωμαϊκής εκκλησίας υπήρξεπεριορισμένη. Μετά την κατάκτηση της Ρώμης από τους Βυζαντινούς τον 6^οαιώνα, οι πάπες ήταν εξαρτημένοι από την βούληση των Αυτοκρατόρων της Κωνσταντινούπολης, ενώ οι εκκλησίες της Β.Δ Ευρώπης διοικούνταν από τοπικές συνόδους και ελέγχονταν από Γερμανούς βασιλιάδες. Αντίθετα, οι επισκοπές και κυρίως τα μοναστήρια ενισχύθηκαν οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά (….) μεγάλη επίδραση του μοναχισμου εξίσου στην οικονομική και πολιτική ζωή της μεσαιωνιής Δύσης όσο και στη θρησκευτική και πολιτιστική ανάπτυξη.

Στα τέλη του 4^ου αιώνα, η τέχνη, η αρχιτεκτονική, η φιλολογία και οι στοχαστές θεολόγοι υπόσχονται πολλά για το μέλλον. Έτσι, βαθμιαία, οι χριστιανοί κατακτούν την πνευματική υπεροχή στο Ρωμαϊκό κόσμο.

Στην αρχιτεκτονική, οι εκκλησίες αρχικά χτίζονται σύμφωνα με τη ρωμαϊκή συμβατική κοσμική μορφή βασιλικής και αργότρα θα εξελιχθούν στους μεγάλους καθεδρικούς ναούς της Δύσης.

Επίσης γίνονται προσπάθειες μετασχηματισμού ή παραμερισμού του ελληνορωμαϊκού χριστιανικού πολιτισμού. Σημαντικοί θεολόγοι (….) στη Λατινική Δύση, ο Αυγουστίνος.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, ΟΨΙΜΕΣ ΕΠΙΒΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΠΡΩΪΜΕΣ ΕΚΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

• Σύζευξη παλιού με το νέο
• Λατινικά και Λατινογενείς γλώσσες επικράτησαν στις περισσότερες περιοχές της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας

Μεταφράσεις και αντιγραφές έργων αρχαίων συγγραφέων και φιλοσοφικών πραγματειών υπήρξαν οι κύριες πνευματικές ενασχολήσεις των λόγιων.

Κορυφαίος εκπρόσωπος της Δυτικής θεολογικής σκέψης, ο Αυγουστίνος (354-430), ο οποίος συνδύασε αρχαιοελληνική φιλοσοφία (πλατωνική) με τη χριστιανική θεολογία.

Η πνευματική κληρονομιά της αρχαιότητας διασώθηκε και στα βησιγοτθιά βασίλεια, με διαδοχικά κέντρα: Τουλούζη, Τολέδο, ενώ στη Σεβίλληαναπτύχθηκε ένας Ισπανορωμαικός πολιτισμός με βυζαντινές επιρροές.

Στη Γαλατία: υποχώρηση των κλασικών σπουδών κατά τον 7^ο αιώνα.

Αγγλία και Ιρλανδία: Από τα τέλη του 7^ου αιώνα, μεγάλα κέντρα μελέτης της κλασικής γραμματείας και διδασκαλίας του του λατινικού χριστιανισμού και στα μοναστήρια άρχισαν να φιλοτεχνούνται τα πρώτα έργα της βρετανικής μικρογραφίας. Στα μέσα του 7^ου αιώνα, οι μοναχοί ήταν οι μόνοι θεματοφύλακες του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, με την αντιγραφή κοσμικών και θρησκευτικών έργων, διακοσμημένα με μικρογραφίες κατά τα «βαρβαρικά» και κλασικά πρότυπα.

Αρχιτεκτονική – μνημειακή διακόσμηση: προνομιακά πεδία διατήρησης και αναζωογόνησης της ρωμαϊκής παράδοσης (ναοί τύπου βασιλικής).

Μικροτεχνία: επηρεάστηκε από τις γερμανικές παραδόσεις κυρίως στη Γαλατίακαι πρόσφερε κοσμήματα με γεωμετρικά σχέδια και αναπαραστάσεις ζώων.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:

1. ΕΙΣΒΟΛΕΣ

• Από τις πρώτες δεκαετίες του 4^ου αι. αρχίζει να διαφαίνεται η διαίρεση σε Ανατολικό και Δυτικό τμήμα. Στο εξής οι πορείες των 2 τμημάτων θα είναι αποκλίνουσες  με το Ανατολικό να κυριαρχεί. Η εμφάνιση των Ούννων από το 370 μ.Χ. θα είναι αποφασιστικής σημασίας για ανακατατάξεις στην ανθρωπογεωγραφία της περιοχής, καθώς όλο και περισσότεροι βαρβαρικοί πληθυσμοί πιεζόμενοι από τους Ούννους θα εγκαθίστανται στην επικράτεια της Αυτοκρατορίας. Αποτέλεσμα θα είναι η δημιουργία ενός μεικτού πολιτισμού και η στελέχωση του στρατού με βαρβαρικούς πληθυσμούς. Η παρακμή της Ρώμης θα φτάσει στο έσχατο σημείο τον 5^ο αι. με τη λεηλασία της πόλης – για πρώτη φορά μετά την εισβολή των Γαλατών το 390 π.Χ. – αρχικά από τους Βησιγότθους υπό τον Αλάριχο το 410 μ.Χ. και έπειτα από τους Βάνδαλους υπό το Γιζέριχο το 455 μ.Χ. Το 476 μ.Χ. εκθρονίζεται ο τελευταίος Ρωμαίος Αυτοκράτορας από τονΟδόακρο. Στη Δύση οι
  
  

  Η ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΙΚΡΆΤΕΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΚΟΥ ΚΛΟΒΙΣ
  Φράγκοι υπό τον Κλόβις – ηγέτη της Μεροβιγγιανής δυναστείας – υπαγορεύονται σε υπερασπιστές της Ορθοδοξίας ενάντια στον Αρειανισμό το 496 μ.Χ

2. ΑΙΤΙΑ ΠΑΡΑΚΜΗΣ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

• Κατά τον Norman Davies 3 μακροχρόνιες διαδικασίες από τα μέσα του 4^ου αι. απέκτησαν κεντρική σημασία για την πτώση της Ρώμης:

• Αδιάκοπη μετακίνηση λαών της Ασίας δυτικά προς την Ευρώπη.
• Αυξανόμενο χάσμα μεταξύ 2 μισών του ρωμαϊκοί κόσμου.
• Διάδοση του χριστιανισμού στον παγανιστικό κόσμο.

• Κατά τον Peter Brown: 2  κύριες ομάδες του λατινικού κόσμου, η συγκλητική αριστοκρατία & η καθολική εκκλησία, υπέσκαψαν ανεπανόρθωτα τη δύναμη και το κύρος του ρωμαϊκού στρατού και της αυτοκρατορικής διοίκησης, διαχωρίζοντας τις επιλογές και το μέλλον τους από την τύχη και το πολιτικό μέλλον της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ήδη από τον 3^ο αι. η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία παρουσίαζε έντονα σημάδια παρακμής και αποσύνθεσης. Οι αδιάκοπες εμφύλιες συγκρούσεις μεταξύ των διοικητών των επαρχιών για την διεκδίκηση του αυτοκρατορικού αξιώματος, η διαφθορά αξιωματούχων, η μείωση δημόσιων εσόδων από τη φορολογία και η αδυναμία κάλυψης των αμυντικών δαπανών από Ρωμαίους πολίτες με αποτέλεσμα τη δημιουργία – με τη συμμετοχή «βαρβάρων» – μεικτών στρατευμάτων στα σύνορα υπέσκαπταν ανεπανόρθωτα την ενότητα και την ακεραιότητα του ρωμαϊκού κράτους

3. ΟΙ ΕΠΑΦΕΣ ΡΩΜΑΙΩΝ & «ΒΑΡΒΑΡΩΝ» ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΙΣΒΟΛΕΣ

• Οι εγκαταστάσεις γερμανικών πληθυσμών ως καλλιεργητών νότια του Ρήνου & του Δούναβη, οι ληστρικές επιδρομές, οι εμπορικές ανταλλαγές και η υπηρεσία Γερμανών στρατιωτών και αξιωματικών ως μισθοφόρων στο ρωμαϊκό στρατό είχαν φέρει πολύ κοντά τους Ρωμαίους και τους Κέλτες της Δυτικής & Κεντρικής Ευρώπης με τα γερμανικά φύλα. Η ανάμιξη του γερμανικού, του κέλτικου και του ρωμαϊκού στοιχείου είχε συντελεστεί πολύ πριν το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

• Μέχρι τον 4ο αι. οι μετακινήσεις γερμανικών φύλων είχαν περιορισμένο χαρακτήρα και δεν ήταν οργανωμένες. Οι εισβολείς δεν ήταν πολυάριθμοι και οι κινήσεις τους δεν προκαλούσαν ιδιαίτερα προβλήματα στους κατοίκους των ακριτικών περιοχών της Αυτοκρατορίας, οι οποίοι ούτως ή άλλως είχαν εξοικειωθεί με την εγκατάσταση των Γερμανών στα αραιοκατοικημένα ρωμαϊκά εδάφη κοντά στα βόρεια σύνορα και με τη διοίκησή τους.

• Από τον 5^ο αι. τα πράγματα άλλαξαν ριζικά. Κύριοι υπαίτιοι των μεγάλων μεταναστευτικών κινήσεων των γερμανικών λαών…. Ήταν οι Ούννοι…. Προωθούνται από τα βόρεια της Κασπίας στην Ανατολική Ουκρανία, κατέστρεψαν το γοτθικό βασίλειο το 375 κι εγκαταστάθηκαν στην Ουγγρική πεδιάδα

• Ο κοινός κίνδυνος πύκνωσε τις επαφές μεταξύ Ρωμαίων και αρκετών γερμανικών φύλων. Λαοί ολόκληροι περνούν τα σύνορα αναζητώντας νέους και προπαντός ασφαλέστερους τόπους για εγκατάσταση.

Η ρωμαϊκή διοίκηση για να προλάβει τα χειρότερα και να ενισχύσει στοιχειωδώς την άμυνα της, η οποία στηρίζονταν πλέον σε μισθοφόρους, σύναπτε συχνά συμμαχική συνθήκη (foedus) με τους εισβολείς, οι οποίοι αναγνωρίζονταν ως «Φοιδεράτοι» (ομόσπονδοι) και απολάμβαναν «φιλοξενεία» (hospitalitas), η οποία ίσχυε για τους στρατιώτες της Αυτοκρατορίας και περιλάμβανε την εκχώρηση γης καθώς και την εκμετάλλευση δασικών εκτάσεων και τη χρήση δούλων.

Αυτά τα σύνορα που κατά παράδοση τα ονομάζουμε limes, στην πραγματικότητα αντιπροσώπευαν μια ευρεία ζώνη επαφής ανάμεσα στο ρωμαϊκό πολιτισμό και στους μη ρωμαϊκούς λαούς, ένα είδος γέφυρας που ένωνε τις 2 Ευρώπες.

2 είδη μετανάστευσης….προφανής η επιθυμία τους να ενσωματωθούν στο ρωμαϊκό σύστημα, να αποτελέσουν μέρος του ρωμαϊκού κόσμου…..άμεση κατάκτηση ρωμαϊκής επικράτειας…εγκατάσταση Σλάβων στα Βαλκάνια.

Οι σχέσεις μεταξύ Ρωμαίων και των βαρβάρων στις περιοχές που ελέγχουν οι δεύτεροι είναι ποικίλες. Σύμφωνα με ένα πρότυπο που γνώρισε εξάπλωση στη Δύση, οι Ρωμαίοι συνεχίζουν να υπάγονται στους ρωμαϊκούς νόμους, ενώ οι Βάρβαροι συμμορφώνονται με τους δικούς τους εθιμικούς κανόνες.

1. Σχολιασμός λόγων για τους οποίους η μετανάστευση των λαών υπήρξε σημαντικό γεγονός για τη μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού χώρου.

2. Τομές που σηματοδότησε

3. Συνέχειες που σηματοδότησε

1. Α’ φάση μεταναστεύσεων των γερμανικών φύλων 5^ος αι.

• Διάλυση Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας & και δημιουργία «βαρβαρικών» βασιλείων.
• Αλλοίωση της ανθρωπογεωγραφίας.
• Είσοδος από την ύστερη αρχαιότητα στον μεσαίωνα
• Αλλαγές & συνέχειες (πολιτική, πολιτισμό & τέχνες, κοινωνικές)

2. Β’ Φάση: Επιδρομές Αράβων, Μαγιάρων και Βίκινγκς

•      Αλλαγές και συνέχειες.

Σύγκριση 2 περιόδων & και μετεξέλιξη μετά την παρατεταμένη περίοδο εισβολών

Α’ φάση μεταναστεύσεων, στοιχεία:

• Η περίοδος αρχίζει το 375 με την άφιξη των Ούννων στις στέπες του Εύξεινου Πόντου και στη Δύση περατώνεται το 568 με την άφιξη των Λομβαρδών στην Ιταλία

• Νέα ανθρωπογεωγραφία, οι λαοί προ μεταναστεύσεων είχαν σε μεγάλο βαθμό εκρωμαϊστεί και εξελληνιστεί σε Δύση και Ανατολή αντίστοιχα. Ενώ οι γερμανικοί λαοί αποτελούσαν την πλειοψηφία του «βαρβαρικού» πληθυσμού κατά τη ρωμαϊκη περίοδο. Μετά τις μεταναστεύσεις, γύρω στο 600-700 οι κάτοικοι αποτελούν ένα πιο σύνθετο μίγμα από ημι-εκβαρβαρισμένους πρώην Ρωμαίους και ημι-εκρωμαϊσμένους πρώην βαρβάρους. (Davies) από Ράπτη.
• Οι δημογραφικές εξελίξεις της Κεντρικής Ασίας επηρέασαν την πληθυσμιακή και πολιτική εξέλιξη της Δυτικής Ευρώπης μέσα σε λίγες δεκαετίες. Οι βαρβαρικές ομάδες που μετακινήθηκαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διακρίνονταν στους γερμανικούς λαούς και νομαδικούς λαούς από τις στέπες της Κεντρικής Ασίας. Ωστόσο οι μετακινήσεις και οι πολυπληθέστερες εισβολές που οδήγησαν στην κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και στη δημιουργία των γερμανικών βασιλείων στη Δύση ήταν αυτές των γερμανικών λαών. Άξιο επισήμανσης είναι πως δεν εισήλθαν σε μια άγνωστη χώρα καθώς οι επαφές μεταξύ Ρωμαίων και Γερμανών καλλιεργητών που είχαν εισχωρήσει νοτια του Δούναβη και του Ρήνου, οι ληστρικές επιδρομές, οι εμπορικές ανταλλαγές και η μισθοφορική υπηρεσία Γερμανών στρατιωτών και αξιωματικών στο ρωμαϊκό στρατό είχαν εξοικειώσει Ρωμαίους και Κέλτες της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης με την παρουσία γερμανικών φύλων.
• Τα δεδομένα αλλάζουν ριζικά από τον 5^ο αι., καθώς κάτω από την πίεση των Ούννων πύκνωσαν οι επαφές Ρωμαίων και αρκετών γερμανικών φύλων εφόσον τα δεύτερα περνούν στην επικράτεια των πρώτων αποζητώντας ασφάλεια.
• Οι επιδρομές των εισβολέων επιφέρει αστάθεια και οι εμπορικές ανταλλαγές γνωρίζουν κάμψη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την παρακμή των πόλεων και την προσπάθεια των πιο αδύνατων στρωμάτων να αναζητήσουν προστασία στους ισχυρούς μεγαλογαιοκτήμονες. Στη Βρετανία οι πόλεις εξαφανίστηκαν (…) στη Γαλατία ο αστικός χώρος συρρικνώθηκε δραστικά (…) Ιταλία και Ισπανία οι πόλεις διατήρησαν τη σημασία τους αν και μειώθηκαν οι δραστηριότητές τους. Την περίοδο αυτή η ίδρυση και ανάπτυξη των πόλεων συνδέθηκε με την εγκατάσταση σ’ αυτές της πρωτεύουσας ενός «βαρβαρικού βασιλείου»: Ρενς, Σουασόν, Ορλεάνη, Παρίσι στη Γαλατία, Βαρκελώνη, Μέριδα, Σεβίλλη και κυρίως Τουλούζη στην Ισπανία, Πάβια, Ραβέννα στη Β. Ιταλία.

• Οι Γερμανικοί λαοί εξοικειωμένοι με τη ζωή στην ύπαιθρο και οργανωμένοι σε χαλαρές κοινότητες με έδρα ένα πυρηνικό χωριό, δεν δυσκολεύτηκαν να υιοθετήσουν και να προσαρμοσουν στις ανάγκες τους το ρωμαϊκό σύστημα villa, δηλαδή τη δημιουργία μιας τοπικής αγροτικής μικροκοινωνίας με κέντρο αναφοράς και εξουσίας την έπαυλη του επαρχιώτη αριστοκράτη με ρωμαϊκές και «βαρβαρικές» καταβολές. Η επαρχιώτικη αριστοκρατία τον 4^ο και 5^ο αι. είχε συγκεντρώσει μεγάλη οικονομική και πολιτική δύναμη (…) αποτέλεσαν στήριγμα των Γερμανών βασιλέων και στελέχωσαν τη διοίκησή τους (…) Μονοπώλησαν τα αξιώματα του κόμητα (διοικητή πόλης) και επισκόπου (…) με το πέρασμα του χρόνου συγχωνεύτηκαν με τους Γερμανούς αριστοκράτες.
• Στο θεσμικό και πολιτειακό επίπεδο σημειώθηκε αποκλίση από τις ρωμαϊκές παραδόσεις κυρίως στο θέμα της βασιλικής εξουσίας και διαδοχής. Οι Γρμανοί βασιλιάδες δεν αποδέχτηκαν την αρχή της res publica, δηλαδή του κράτους πάνω από το άτομο, και δημιούργησαν μια μοναρχία απόλυτη, κληρονομική και πατρογονική (..) το ρωμαϊκό φορολογικό σύστημα ατόνησε (…) το μόνο αξιόλογο φορολογικό έσοδο προέρχονταν από τα διόδια. Οι γερμανοί αρνούνταν να καταβάλουν κεφαλικό φόρο γιατί το θεωρούσαν υποτιμητικό. (σελ 32)
• Τα γερμανικά φύλα δε διέθεταν γραπτό δίκαιο, παρά μόνο εθιμικές παραδόσεις. Κεντρικα στοιχεία (….) ο πόλεμος και η βία. Η εκδίκηση και η αυτοδικία προβλέπονταν απο τους Γερμανικούς νόμους (…) αίσθημα οικογενειακής αλληλεγγύης.
• Οι Γερμανοί ήταν παγανιστές (…) οι χριστιανοί ιεραπόστολοι προσάρμοσαν τα τοπικά λατρευτικά έθιμα και τις παγανιστικές λατρευτικές μορφές στις απαιτήσεις της χριστιανικής θρησκείας.

• Την κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε Ιταλική χερσόνησο, σε Ιβηρική χερσόνησο, Γαλατία και Βρετανία δεν ακολούθησε η εξάλειψη της ρωμαϊκής παρουσίας και επίδρασης στη Δυτική Ευρώπη. Οι κοινωνικές και οικονομικές δομές, θρησκεία νοοτροπίες και πολιτισμικά πρότυπα επιβίωσαν μέσα στο χρόνο. Τα επιτεύγματα των Ρωμαίων στη δημόσια διοίκηση, δίκαιο, αρχιτεκτονική, παιδεία, τέχνη αποτέλεσαν πρότυπο για την περαιτέρω εξέλιξη στην Ευρώπη.
• Η επικράτηση της λατινικής γλώσσας σε γραπτή και ως γλώσσας της εκκλησίας ενίσχυσε την αίσθηση ενός κοινού επικοινωνιακού κώδικα. Τέλος με την αναγνώριση του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας του κράτους από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο προσέδωσε οικουμενικότητα στη χριστιανική θρησκεία, η οποία εξελίχθηκε σε θρησκεία του δυτικού κόσμου.

• Συνέπειες βαρβαρικών κατακτήσεων σε πόλεις και ύπαιθρο και συγκρότηση κοινωνικών ελίτ από επαρχιακή αριστοκρατία της ρωμαϊκής εποχής και Γερμανών πολεμιστών.

Οι εισβολείς παρακωλύοντας τις επικοινωνίες και απομονώνοντας τους πληθυσμούς, επέφεραν τη διακοπή κάθε οργανωμένης ζωής και προκάλεσαν αίσθηση αβεβαιότητας και προσμονή της συντέλειας του κόσμου, που βαθμιαία κυρίευσαν το σύνολο της ρωμαϊκής οικουμένης (Αρβελέρ) .

Στη Δύση οι βαρβαρικές εισβολές εκμηδενίζουν τον αρχαίο πολιτισμό και προκαλούν κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 476.

ΤΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΤΟΥ ΟΔΟΑΚΡΟΥ

• Εισερχόμενοι λοιπόν στην επικράτεια της Αυτοκρατορίας, οι βάρβαροι δεν προκάλεσαν καταστροφές τόσο τρομερές όσο φαντάστηκαν ορισμένοι νεώτεροι ιστορικοί γενικά, στη ρωμαϊκή Δύση οι βαρβαρικές εισβολές δεν προκάλεσαν ούτε ερήμωση ούτε απορρύθμιση της οικονομικής ζωής. Ο αρχαίος πολιτισμός, τόσο ο υλικός όσο και ο πνευματικός δε χάθηκε απλώς μετασχηματίσθηκε σε μεσαιωνικό πολιτισμό. Ο συγκλονισμός είναι βιαιότερος όταν η εισβολή γίνεται από βάρβαρους που δεν είχαν προηγούμενη άμεση επαφή με το ρωμαϊκό πολιτισμό, όπως ήταν: οι Ούννοι, οι Αγγλοσάξονες και οι Σλάβοι (…) έτσι οι εθνολογικές διαφορές αποτελούν εξήγηση για τη ρήξη με την αρχαία πολιτισμική παράδοση και για τον πολιτισμό των νεοφερμένων.
• Οι Γερμανοί είναι μη νομαδικοί λαοί με κύριες δραστηριότητες γεωργία και κτηνοτροφία, ενώ εμπόριο και βιοτεχνία είναι λιγότερο αναπτυγμένες.
• 2 είδη μετανάστευσης (…) προφανής επιθυμία τους να ενσωματωθούν στο ρωμαϊκό σύστημα, να αποτελέσουν μέρος του ρωμαϊκού κόσμου (Γότθοι, Αλανοί, Φράγκοι, Βουργουνδοί) (…)άμεση κατάκτηση της ρωμαϊκής επικράτειας (…) εγκατάσταση Σλάβων στα Βαλκάνια (…) Οι σχέσεις Ρωμαίων και βαρβάρων στις περιοχές που ελέγχουν οι δεύτεροι είναι ποικίλες. Σύμφωνα με ένα πρότυπο που γνώρισε εξάπλωση στη Δύση, οι Ρωμαίοι συνεχίζουν να υπάγονται στους ρωμαϊκούς νόμους, ενώ οι βάρβαροι συμμορφώνονται με τους δικούς τους εθιμικούς κανόνες.
• Ο Τρόπος ζωής της αριστοκρατίας παρουσιάζει «διεθνή» χαρακτήρα, θα λέγαμε πως σημαδεύεται από την επίδραση της ρωμαιβυζαντινής αριστοκρατίας και των εκρωμαϊσμένων βαρβαρικών αριστοκρατιών.

• Πολιτισμικές ιδιαιτερότητες των γερμανικών φύλων, ιδίως των Φράγκων, σε σχέση με τη βασιλική εξουσία, το δίκαιο και τα κοινωνικά ήθη.

• Αντοχή των εκκλησιαστικών θεσμών στη Δύση αλλά και εσωτερική κρίση από 5^ο– 8^ο αι.

• Μέσα 5^ου αι. τα 2 πρώτα «βαβρβαρικά βασίλεια: Οστρογότθοι σε Ιταλία και Φράγκοι σε Γαλατία.
• Εγκατάλειψη βρετανικών νησιών από τους Ρωμαίους από το 410.

• Λομβαρδοί εισβάλουν στην Ιταλία αλλά λόγω μικρού πληθυσμού εκρωμαΐζονται γρήγορα, υιοθετούν τα λατινικά. Με τη βοήθεια απογόνων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας αποκατέστησαν στοιχειώδη γραφειοκρατική οργάνωση, ανέπτυξαν νέους θεσμούς στον τομέα του δικαίου, της στρατιωτικής οργάνωσης και της τοπικής διοίκησης. Το 626 εγκαθιδρύουν ως κέντρο τους την Πάβια.

• Μέσα στη θυελλώδη περίοδο την μεταναστεύσεων, η εκκλησία εμφάνισε αξιοπρόσεκτη αντοχή. Δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξουμε πως κάτω από αυτές τις συγκυρίες αύξησε την επιρροή της και εμφανίστηκε ενισχυμένη καθώς σε πολλές περιπτώσεις υποκαθιστούσε τη Ρωμαϊκή διοίκηση. Στις πόλεις οι επίσκοποι εκτός από πνευματικούς αναδείχτηκαν και σε κοσμικούς ηγέτες, υπό αυτές τις συνθήκες οι «βάρβαροι» βασιλείς είχαν κάθε λόγο να επιζητούν τον προσεταιρισμό τους. Ωστόσο η διάθεση των Φράγκων βασιλέων και των τοπικών ηγεμόνων να ελέγξουν το επισκοπικό σώμα αλλά και να ικανοποιούν την τους υποστηρικτές τους μέσω του επισκοπικού αλλά και του ιερατικού αξιώματος, οδήγησε στην εξασθένιση της εκκλησίας. Η υποβάθμιση του ρόλου της τελευταίας στην Δυτική Ευρώπη διήρκησε από τον 6^ο έως τον 8ο αι. Ως συνέπειες αυτής της παρακμής της Δυτικής εκκλησίας ήταν η κάθετη πτώση του μορφωτικού επιπέδου και η κάμψη του θρησκευτικού συναισθήματος. Η πλειοψηφία των ιερέων ήταν αγράμματοι, η ύπαιθρος παρέμενε παγανιστική και η δεισιδαιμονία κέρδιζε έδαφος συνεχώς. Υπό αυτό το πρίσμα φωτεινή εξαίρεση αποτέλεσε η μεγάλη ανάπτυξη του μοναχισμού. Η Ιρλανδία αναδείχτηκε σε μοναστικό κέντρο και βάση ιεραποστολικών εξορμήσεων στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ειδικά ο πάπας Γρηγόριος Α’ ο Μεγάλος (540-604) συνέβαλε στη διάδοση του μοναχισμού αλλά σύμφωνα με το πρότυπο του Βενέδικτου, ενίσχυσε την παπική εξουσία, διακύρηξε τα πρωτεία της Ρώμης έναντι του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, πέτυχε των προσυλητισμό των αρειανών και τον εκχριστιανισμό των παγανιστών «βαρβάρων». Ωστόσο ο Γρηγόριος αποτελούσε εξαίρεση, από τον 5^ο – 8^ο αι. η ισχύς του πάπα καιτης ρωμαϊκής εκκλησίας ήταν περιορισμένη. Αφενός λόγω της κατάκτησης της Ρώμης από τους Βυζαντινούς οι πάπες τελούσαν υπό την κηδεμονία των βυζαντινών αυτοκρατόρων από την άλλη οι εκκλησίες της βορειοδυτικής Ευρώπης ελέγχονταν από τους Γερμανούς βασιλιάδες. Αντίθετα οι επισκοπές και κυρίως τα μοναστήρια ενισχύθηκαν οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά. Η ίδρυση πολλών μοναστηριών από μεγαλογαιοκτήμονες που ήταν οικονομικά ανεξάρτητα παράλληλα με την αριστοκρατική τους σύνθεση συνέβαλαν στην μεγάλη επίδραση του μοναχισμού αφενός στην οικονομική και πολιτική ζωή της μεσαιωνικής Δύσης αφετέρου στη θρησκευτική και πολιτισμική της ανάπτυξη.

• Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην Ευρώπη μετά τις εισβολές και την κατάρευση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την εμφάνιση των «βαρβαρικών» βασιλείων οδήγησαν στο συγκερασμό του παλιού με το νέο. Από αυτή την άποψη ο ελληνορωμαϊκός πολιτισμός δεν έσβησε στη Δυτική Ευρώπη. Επίσης τα λατινικά και οι λατινογενείς γλώσσες επικράτησαν στις περισσότερες περιοχές της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Με την ανάκτηση της Ιταλίας από τον Ιουστινιανό τον 6^ο αι. ενδυναμώθηκαν και μεταφράσεις και αντιγραφές έργων αρχαίων συγγραφέων υπήρξαν η κύρια ασχολία των λόγιων. Κορυφαίος εκπρόσωπος της δυτικής θεολογικής σκέψης κατά την υστερορωμαϊκή περίοδο υπήρξε ο ιερός Αυγουστίνος (354-430) που συνδύασε αριστοτεχνικά την πλατωνική φιλοσοφία με τη χριστιανική θεολογία.
• Η πνευματική κληρονομιά της αρχαιότητας διασώθηκε χάρη στα βησιγοτθικά βασίλεια, με διαδοχικά κέντρα την Τουλούζη και το Τολέδο, ενώ στη Σεβίλλη αναπτύχθηκε ένας ισπανορωμαϊκός ποιλτισμός με βυζαντινές επιρροές. Στη Γαλατία σημειώθηκε υποχώρηση των κλασικών σπουδών κατά τον 7^ο αι. Από τα τέλη του 7^ου αι η Ιρλανδία και η Αγγλία αναδείχτηκαν σε μεγάλα κέντρα μελέτης της κλασικής γραμματείας και διδασκαλίας του λατινικού χριστιανισμού και στα νέα μοναστήρια άρχισαν να φιλοτεχνούνται  τα πρώτα έργα της βρετανικής μικρογραφίας. Στα μέσα του 7^ου αι. οι μοναχοί ήταν οι μόνοι θεματοφύλακες του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, με την αντιγραφή κοσμικών και θρησκευτικών έργων, διακοσμημένες με μικρογραφίες εμπνευσμένες από κλασικά και «βαρβαρικά» πρότυπα. Η αρχιτεκτονική και η μνημειακή διακόσμηση αποτελούν τα προνομιακά πεδία της ρωμαϊκής παράδοσης, με τους ναούς τύπου βασιλικής ως χαρακτηριστικότερο παράδειγμα. Αντίθετα η μικροτεχνία επηρεάστηκε σημαντικά από τις γερμανικές παραδόσεις – καλλιεργήθηκε κυρίως στη Γαλατία και πρόσφερε κοσμήματα με γεωμετρικά σχέδια και αναπαραστάσεις ζώων.

ΠΗΓΕΣ

1. Ράπτης Κώστας, Γενική Ιστορία της Ευρώπης. Από τον 6^ο έως τον 18^ο αιώνα, ΕΑΠ, Πάτρα 1999
2. Αρβελέρ Ελένη και Aymard Maurice. Οι Ευρωπαίοι: Αρχαιότητα, Μεσαίωνας, Αναγέννηση, Γ’ Έκδοση, τ Α, Σαββάλας, Αθήνα 2003 (Les Europeens, 2000)
3. Ringler Richard, Thain Bergman Lena, F. Wallace Patrick. Παγκόσμια Ιστορία, τ 7, Κ. Καπόπουλος, Αθήνα 1992 (Time Life History of the World, 1991).