ΡΩΜΗ (2), ΚΑΡΧΗΔΟΝΙΑΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ-ΑΡΧΑΙΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ

Η ΑΚΜΗ ΤΗΣ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ

Η ΡΩΜΗ και η αυτοκρατορία που ίδρυσε ήταν μια οντότητα γεμάτη αντιθέσεις που έφερε τα σπέρματα της παρακμής της. Από το 1.000.000 κατοίκους οι 400.000 ήταν δούλοι απ’ τους οποίους η αυτοκρατορία ήταν απόλυτα εξαρτημένη. Οι Ρωμαϊκές μάζες (περίπου 320.000) ήταν χωρίς δυνατότητα εργασίας, λόγω των δούλων και παρέμεναν φτωχές. Το κράτος για να αποφεύγει τις εντάσεις κατέφευγε στην πολιτική της προσφοράς άρτου και θεαμάτων. Τη δημοκρατία διαδέχτηκε η μοναρχία και ο στρατός μετατράπηκε σε ένα παντοδύναμο κι επικίνδυνο σώμα.

• Τον 3ο π.Χ αιώνα η Ρωμαϊκή δημοκρατία είχε επικρατήσει σε όλη σχεδόν τη χερσόνησο. Η πρώτη δημοκρατία ήταν αριστοκρατική, αλλά το 367 π.Χ οι πληβείοι επέβαλαν σαρωτικές μεταρρυθμίσεις.

• Ο ένας τουλάχιστον ύπατος ήταν πληβείος και η εξουσία τους επεκτάθηκε και στα άλλα αξιώματα μέχρις αυτού των ιερέων.
• Κατακτούν τη συμμετοχή στη σύγκλητο, ωστόσο οι Πατρίκιοι απορροφούν τους πλούσιους πληβείους.
• Ο στρατός έδινε ευκαιρίες στους πλούσιους αλλά κατέστρεφε τους φτωχούς.

ΑΝΙΒΑΣ

• Το 240 π.Χ η Λατινική ομοσπονδία διαλύεται όταν στρέφεται ενάντια στη Ρώμη. Η τελευταία απορροφά τους πολίτες της ομοσπονδίας με διαφορετικούς τρόπους και ανάλογα την περίσταση.
• Το 280 π.Χ ο Πύρρος της Ηπείρου νικά σε δύο μάχες τους Ρωμαίους αλλά με τεράστιο κόστος μέχρι που το 275 αλλάζει έκβαση ο πόλεμος.
• Το 272 π.Χ ο Τάραντας παραδίδεται στη Ρώμη.
• Το 264 π.Χ η Ρώμη θέτει υπό την κυριαρχία της όλη τη χερσόνησο νότια του Πάδου.
• Το 273 οι Καρχηδόνιοι καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της νότιας και ανατολικής Ισπανίας υπό τον Αμίλκο Βάρκα.
• Το 264 π.Χ λαμβάνει χώρα ο Α’ Καρχηδονιακός πόλεμος και όταν η Καρχηδόνα ζητά ειρήνη η Ρώμη καταλαμβάνει τη Σικελία και αργότερα Σαρδηνία και Κορσική.
• Το 218 π.Χ ξεκινάει ο Β’ Καρχηδονιακός πόλεμος. Ο Αννίβας νικά 3 φορές τους Ρωμαίους στη Β. Ιταλία παρακάμπτει τη Ρώμη, καθώς δεν είχε τη δυνατότητα να την πολιορκήσει και κατευθύνεται στο νότο.
• Το 216 στην περίφημη μάχη των Καννών ο Αννίβας συντρίβει τους Ρωμαίους.
• Το 209 π.Χ ο Σκιπίων καταλαμβάνει τη Νέα Καρχηδόνα και Ισπανικά εδάφη.
• Το 201 π.Χ ο Αννίβας ηττάται στη Ζάμα έξω από την Καρχηδόνα και η τελευταία ζητά ειρήνη. Το 183 π.Χ ο Αννίβας αυτοκτονεί στη Βηθυνία πριν συλληφθεί από τους Ρωμαίους διώκτες του. Το 146 π.Χ η Ρώμη καταστρέφει ολοσχερώς την Καρχηδόνα.
• Το150 π.Χ Η Βόρειος Ιταλία γίνεται Ρωμαϊκή.

Ανατολικά η Ρώμη μετατρέπει την Ιλλυρία σε πελατειακό κράτος. Κατόπιν καταλαμβάνει τη Μακεδονία και την Μικρά Ασία απωθώντας τον Αντίοχο τον Γ’. Στην Νότιο Ιταλία οι μεγαλογαιοκτήμονες με αρπαγές δημιουργούν απέραντες εκτάσεις τα λατιφούντια, που τα καλλιεργούν δούλοι. Οι δούλοι γνωρίζουν κτηνώδη μεταχείριση, ωστόσο μερικοί για οικονομικούς κυρίως λόγους απελευθερώνονται.

Τα έτη 107-101π.Χ, μετά από έντονες ταξικές συγκρούσεις ο Γάιος Μάριος εκλέγεται ύπατος και αλλάζει τη φύση του στρατού, λόγω έλλειψης μικροαγροτών που αποτελούσαν αιμοδότη του. Ο στρατός γίνεται επαγγελματικός με αποτέλεσμα την υπακοή στο στρατηγό και όχι στο κράτος. Έτσι γίνεται πολιτικό όργανο.

• Το 91 π.Χ οι Ιταλιώτες σύμμαχοι εξεγείρονται και μετά από αγώνα 2 ετών κατακτούν πλήρη δικαιώματα πολιτών.
• Οι ανταγωνισμοί μεταξύ του Λαϊκού Γάιου και του Αριστοκράτη Σύλλα λήγει με το θάνατο του πρώτου και την επιστροφή το 83 π.Χ του δεύτερου στη Ρώμη. Εν τω μεταξύ είχε νικήσει το Μιθριδάτη στην Ασία. Κατά την επιστροφή του θανατώνει 6.000 οπαδούς του Μάριου Γάιου. Η διαφθορά στη Ρώμη βασιλεύει και μετά το θάνατο του Σύλλα αναδεικνύονται 3 ηγέτες: 1ος ο Πομπήιος χάρη στις πολυάριθμες νίκες του. 2ος ο Μάρκος Κράσσος, ο οποίος έχει τη φήμη του φιλάργυρου τοκογλύφου, είναι γαιοκτήμονας και υπήρξε ο άνθρωπος που κατέπνιξε την εξέγερση του Σπάρτακου σταυρώνοντας 6.000 δούλους κατά μήκος της Αππίας οδού. 3ος ο Ιούλιος Καίσαρας. Έτσι σχηματίζεται η πρώτη Ρωμαϊκή τριανδρία. Ωστόσο ο Κράσσος σκοτώνεται σε εκστρατεία κατά των Πάρθων.

• Ο Ιούλιος Καίσαρας αναγορεύεται σε διοικητή εντεύθεν και εκείθεν Άλπεων Γαλατίας, αποκτώντας τεράστια περιουσία από την πώληση δούλων που προμηθεύονταν από τις περιοχές που του αντιστέκονταν. Με εννιάχρονους αγώνες καταλαμβάνει όλη τη σημερινή Γαλλία, τμήματα της Ελβετίας και των Κάτω Χωρών. Επίσης εκστρατεύει κατά της Βρετανίας ανοίγοντας το δρόμο για μελλοντικές επιχειρήσεις.
• Ο Πομπήιος και η σύγκλητος φοβούμενοι τις επιτυχίες του Καίσαρα τον ανακαλούν στη Ρώμη.

• Το 49 π.Χ Ο Καίσαρας (λέγοντας τη γνωστή ρήση «ο κύβος ερρίφθη») βαδίζει κατά της Ρώμης, δεν συναντά αντίσταση και καταδιώκει τον Πομπήιο σε Ελλάδα και Αίγυπτο, όπου δολοφονείται από το βασιλιά Πτολεμαίο Γ’ που επιδιώκει την εύνοια του Καίσαρα.
• Ο Καίσαρας επιβάλει την τάξη στην Αίγυπτο και τοποθετεί στο θρόνο την Κλεοπάτρα.
• Το 43 π.Χ κατά την επιστροφή του στη Ρώμη ανακηρύσσεται από τη σύγκλητο δικτάτορας.
• Διανέμει γη σε 80.000 Ρωμαίους κολόνους και ανακουφίζει χρεωστές από μέρος των οφειλών τους.
• Δίνει το δικαίωμα του πολίτη στους Γαλάτες εκείθεν των Άλπεων.
• Εισάγει το ημερολόγιο που ίσχυσε επί 15 αιώνες μέχρι που μικρές μεταρρυθμίσεις το μετέτρεψαν στο σύγχρονο Γρηγοριανό.
• Έκανε τη δικτατορία μόνιμη επιβεβαιώνοντας τους φόβους των ευγενών.
• Το 43 π.Χ 60 συγκλητικοί συνωμότες τον εκτελούν την ώρα που προήδρευε σε συνέλευση με 23 μαχαιριές.

• Το θρόνο διεκδικούν οι: Μάρκος Αυρήλιος Λέπιδος (αρχηγός του ιππικού), ο Μάρκος Αντώνιος(ύπατος) και ο Οκτάβιος (μικρανιψιός και κληρονόμος του Καίσαρα). Σχηματίζουν τη δεύτερη τριανδρίακαι η σύγκλητος τους παραχωρεί πεντάχρονη απολυταρχική εξουσία.

• Ο Μάρκος Αντώνιος και ο Οκτάβιος τους Μάρκο Ιούνιο Βρούτο και Γάιο Κάσσιο, που τους θεωρούν πρωταίτιους για τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα. Οι τελευταίοι καταφεύγουν στη Μακεδονία αλλά μετά την στρατιωτική ήττα που υπέστησαν αυτοκτονούν. Κατόπιν, κυρίως λόγω επιμονής τού Αντώνιου, εξοντώνουν 300 συγκλητικούς και 2.000 ιππείς, ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο ρήτωρ Κικέρωνας.
• Ο Λέπιδος προσπαθεί να συλλάβει τον Οκτάβιο, όταν αποτυγχάνει τίθεται σε κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι το θάνατό του.
• Ο Αντώνιος παντρεύεται την αδελφή του Οκτάβιου, Οκταβία αλλά όταν γνωστοποιείται ο δεσμός του με την Κλεοπάτρα της Αιγύπτου, στην οποία σκόπευε να παραχωρήσει τμήματα της αυτοκρατορίας, η σύγκλητος του κηρύσσει τον πόλεμο. Έτσι ο Οκτάβιος νικά τον Αντώνιο την ναυμαχία του Ακτίου, το 31 π.Χ, με συνέπεια την αυτοκτονία του ζευγαριού Αντωνίου και Κλεοπάτρας.
• Ο Οκτάβιος αρνείται ρόλο του δικτάτορα, προτιμάει τον τίτλο «του πρώτου πολίτη» και με την προσωνυμία Αύγουστος (σεβαστός), το27 π.Χ. Παρά τους ισχυρισμούς του για το αντίθετο, η δημοκρατία όταν ανέλαβε Αύγουστος είχε ήδη πεθάνει, ωστόσο η Ρώμη θα γνωρίσει τον χρυσό της αιώνα στις δεκαετίες της διακυβέρνησής του.
• Στο εξωτερικό: προσαρτεί την Αίγυπτο (πολύτιμη για το σιτάρι της), επεκτείνει τα βόρεια και κεντρικά σύνορα της αυτοκρατορίας (Ουγγαρία, Αυστρία), τελειώνει τον πόλεμο στην Ισπανία 2 αιώνες μετά την έναρξή του. Όμως αποτυγχάνει να καταλάβει την Γερμανία που θα παραμείνει απειλή.
• Στο εσωτερικό: διορίζει συγκλητικούς αλλά το καθημερινό διοικητικό έργο βασίζεται στους ιππείς, τους απελεύθερους και τους δούλους. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί μια αποτελεσματική γραφειοκρατία.Επενδύει στην πολιτική «Άρτος και θεάματα».
• Στα μέσα της θητείας του ονομάζεται Μέγας Ποντίφικας και μπαίνει επικεφαλής της θρησκείας. Αναστηλώνει 82 κατεστραμμένους ναούς και φτιάχνει δημόσια έργα (λουτρά, θέατρα, υδραγωγεία κ.λ.π).
• ‘Έδωσε ισχυρή ώθηση στα γράμματα και τις τέχνες. Έφερε στη Ρώμη ποιητές όπως ο Οβίδιος και οΠροπέρτιος, τον ιστορικό Τίτο Λίβιο, όπως και τους Βιργίλιο (Αινειάδα), Οράτιο.
• Το 14 π.Χ ο Οκτάβιος πεθαίνει ρωτώντας «έπαιξα καλά στην κωμωδία;».

• Τον Οκτάβιο διαδέχεται, ο θετός του γιός Τιβέριος, που κάνει υπερβολική χρήση «του νόμου του μεγαλείου» εξοντώνοντας εχθρούς πραγματικούς και φανταστικούς. Έπειτα αφήνει την εξουσία στον Σηιανό και λόγω της πολιτικής του δεύτερου γίνεται αντιπαθής.
• Τον Τιβέριο διαδέχεται ο μικρανιψιός του Καλιγούλας που παντρεύεται την αδελφή του Δρουσίλλα (πεθαίνει σύντομα). Το 41 μ.Χ η δική του πραιτοριανή φρουρά τον δολοφονεί μαζί με τη γυναίκα του και την κόρη του.
• Οι πραιτοριανοί τοποθετούν στη θέση του αυτοκράτορα το θείο του Καλιγούλα, Κλαύδιο. Αυτός στρέφεται κυρίως στα γράμματα. Επίσης προσαρτεί τη Βρετανία και δίνει στους Γαλάτες ευγενείς το δικαίωμα να γίνουν συγκλητικοί.
• Η ανιψιά και σύζυγος του Ιουλία Αγριππίνα τον δηλητηριάζει για να ανέβει στο θρόνο ο γιός τηςΝέρωνας. Όμως αυτός στη συνέχεια δολοφονεί αδελφό και μητέρα. Το 64 μ.Χ το μεγαλύτερο μέρος της Ρώμης καταστρέφεται από πυρκαγιά και ο Νέρωνας καθιστά αποδιοπομπαίους τράγους τους χριστιανούς. Τέλος μετά από εξέγερση διοικητών κάποιων επαρχιών και της πραιτοριανής φρουράς αυτοκτονεί.

ΙΟΥΛΙΟΣ ΚΑΙΣΑΡΑΣ

• Το 69 μ.Χ 4 άντρες ανέρχονται στο θρόνο της αυτοκρατορίας, όμως οι 2 δολοφονούνται και ο 3ος αυτοκτονεί. Έτσι ο 4ος, ο Βεσπιανός αφού καταπνίγει εξέγερση στην Ιουδαία – το 70 μ.Χ ο γιός του Τίτος καίει την Ιερουσαλήμ – βαδίζει στη Ρώμη. Ο Βεσπιανός ανορθώνει την οικονομία με αντιλαϊκά όμως μέτρα. Τον διαδέχεται ο Τίτος και αυτόν ο παρανοϊκός αδελφός του Δομητιανού που δολοφονείται το 96 μ.Χ.

• Ακολουθούν 5 αυτοκράτορες που άφησαν καλή υστεροφημία:

1. 1.      Νέρβας
2. Τραϊανός, που παρέχει βοήθεια στους φτωχούς.
3. Αδριανός (117 μ.Χ), που εγκαταλείπει την επεκτατική πολιτική του προκατόχου του και υιοθετεί αμυντική.
4. Αντωνίνος Πίος (138 μ.Χ), που είναι ειρηνόφιλος.
5. Μάρκος Αυρήλιος (έως 180 μ.Χ).

Τα επόμενα χρόνια βαρβαρικές φυλές και ασθένειες θέτουν την αυτοκρατορία σε κίνδυνο.

Συμπεράσματα:

1. Η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία βρίσκεται σε περίοδο ακμής με αξιοσημείωτες αλλαγές στο κοινωνικό και το πολιτικό επίπεδο. Σε πολιτικό επίπεδο έχουμε το πισωγύρισμα στη μοναρχία που μάλλον δίνει ώθησ ηπαρά ανακόπτει το δυναμισμό της Ρώμης. Η οικονομία βασίζεται σε ένα εκτεταμένο σύστημα δουλοκτησίας και έχουμε τον σχηματισμό τεράστιων αγροκτημάτων (Λατιφούντιων) που ανήκουν σε λίγους εύπορους. Οι πληβείοι ελέγχονται με την πολιτική του άρτου και των θεαμάτων και παρότι βρίσκονται στο μέσο της κοινωνικής πυραμίδας δεν αποτελούν παραγωγική τάξη.
2. Σταδιακά φαίνεται πως το σύστημα αναγκάζεται να κάνει διορθωτικές αλλαγές. Η συρρίκνωση της τάξης των αγροτών πιθανά οφείλεται τόσο για την επέκταση του δικαιώματος του πολίτη σε λαούς εκτός της Ρώμης όσο και για την μετάλλαξη του στρατού σε μισθοφορικό. Η Ρώμη επεκτείνεται, όμως οι επιλογές που δίνουν λύσεις στο παρόν, στο μέλλον θα αποτελέσουν λόγους της παρακμής της.
3. Στην εξουσία φαίνεται να ανέρχονται τόσο φωτισμένοι ηγέτες όπως ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Οκτάβιος (με τον οποίο η αυτοκρατορία θα γνωρίσει τον χρυσό αιώνα της) όσο και διεφθαρμένοι ή ανίκανοι όπως ο Καλιγούλας και ο Νέρωνας. Σημαντικό ρόλο στην κατάκτηση της εξουσίας παίζει πλέον ο στρατός.

ΠΗΓΗ: TIME LIFE BOOKS/ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ